Page 34 - Klinika nr 15 (19)/2013
P. 34
DEBATA ŚRODOWISKOWA
Model pomocy
prawnej z urzędu
– postulaty de lege ferenda na
Przemysław Mijal*
tle istniejącego stanu prawnego
Pojawiające się w mediach zapowiedzi ministra sprawiedliwości rychłego zaprezentowania
projektu ustawy o darmowej przedsądowej pomocy prawnej dla ubogich bez wątpienia
1
stanowią refeks na formułowane od kilku lat w tym zakresie przez Komisję Europejską za-
rzuty przeciwko Polsce. Oczywiste jest bowiem, że obowiązek zapewnienia niezamożnym
obywatelom dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej zarówno na etapie przedsądowym,
jak i już w trakcie postępowania sądowego wynika z Europejskiej Konwencji o Ochronie
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz Karty Praw Podstawowych i Konstytucji RP,
a próby wprowadzenia regulacji ustawowych w tej materii były już – choć niestety bez
2
powodzenia – podejmowane.
Wprowadzenie zmian w systemie pomocy prawnej fnansowanej przez Skarb Państwa po-
winno się jednak wiązać ze znacznie głębszą ingerencją ustawodawczą, która winna zmie-
rzać nie tylko do wprowadzenia pomocy przedsądowej jako swoistego novum do istnieją-
cego modelu, ale również do modyfkacji aktualnie obowiązujących w tej materii rozwiązań
regulujących ustanawianie pełnomocnika z urzędu w toku postępowania. Dotychczasowa
praktyka orzecznicza wskazuje bowiem na problemy, które powstały na tle ich stosowania,
a tym samym pozwala na sformułowanie kilku postulatów de lege ferenda.
Istniejący obecnie model pomocy prawnej z urzędu, choć co do tycznym, najlepiej w miarę możliwości uproszczonym trybie oraz
zasady oparty na podobnych podstawach, sprowadzających się do udzielona ona została w oparciu o tożsame kryteria i w analogicz
ustanawiania pełnomocników z urzędu osobom, których sytuacja nym zakresie niezależnie od tego, czy postępowanie zawisło przed
majątkowa nie pozwala na poniesienie kosztów wynagrodzenia sądem cywilnym, karnym, czy administracyjnym. Nie powinno
pełnomocnika, funkcjonuje odmiennie w ramach poszczególnych bowiem dochodzić do sytuacji, w której osoba o określonym sta
procedur: cywilnej, karnej i sądowoadministracyjnej. Jedynie jed tusie majątkowym, występując o ustanowienie pełnomocnika
nak w tej ostatniej przewidziana została możliwość ustanowienia z urzędu w toczących się z jej udziałem sprawach cywilnej i sądo
pełnomocnika z urzędu przed wszczęciem postępowania. Pozo woadministracyjnej, otrzyma pomoc prawną tylko w jednej ➜
stałe zakładają jego przyznanie już w toku postępowania, które
może się okazać na tyle zaawansowane, że nawet udzielona pro
fesjonalna pomoc prawna nie przyniesie oczekiwanego rezultatu. * Adiunkt w Katedrze Prawa Konstytucyjnego i Integracji Europejskiej WPiA Uni
wersytetu Szczecińskiego, radca prawny.
Z tych względów istniejące w ramach poszczególnych postępowań 1 Zob. Jeszcze w tym roku projekt ustawy o pomocy prawnej dla ubogich, Rzeczpo
procedury przyznawania pomocy prawnej z urzędu wymagają spolita z 24.10.2013 r., wydanie internetowe, udostępnione http://prawo.rp.pl/
artykul/792817,1059358Jeszczewtymrokuprojektustawyopomocy
unifkacji oraz ujednolicenia kryteriów. Z punktu widzenia bene prawnejdlaubogich.html.
fcjenta takiej pomocy nie ma znaczenia, w którym z postępowań 2 Szerzej na ten temat: P. Mijal, Dostęp do nieodpłatnej pomocy prawnej przyzna
rozpatrywana jest sprawa z jego udziałem, natomiast istotne jest, wanej przez państwo osobom fizycznym – ocena projektu ustawy, [w:] Klinika.
Czasopismo Fundacji Uniwersyteckich Poradni Prawnych, Kraków 2006, Nr 1(5),
aby niezależnie od tego miał możliwość wystąpienia o nią w iden s. 22–28.
Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
