Page 36 - Klinika nr 15 (19)/2013

DEBATA ŚRODOWISKOWA

byłoby umożliwienie benefcjentowi nieodpłatnej pomocy praw­ prawdzie oświadczeń dotyczących ich stanu majątkowego, uzyski­
nej, który będzie miał to prawo przyznane, dokonania wyboru wanych dochodów i koniecznych wydatków, na których podstawie
osoby, której chciałby powierzyć reprezentację w postępowaniu, podejmowane są decyzje w zakresie ustanowienia pełnomocnika
co wiązałoby się z udzieleniem jej stosownego pełnomocnictwa. z urzędu. W aktualnie obowiązującym stanie prawnym rozstrzy­
Dopiero w przypadku braku możliwości znalezienia takiej osoby gnięcie w przedmiocie przyznania nieodpłatnej pomocy prawnej
przez stronę wyznaczenia dokonywałby samorząd zawodowy rad­ na etapie postępowania sądowego zapada bez udziału drugiej
ców prawnych bądź adwokatów, w zależności od tego, do którego strony występującej w sprawie, która często ma orientację co do
udałby się zainteresowany. Z pewnością wówczas pełnomocnik, kondycji fnansowej przeciwnika (zwłaszcza w spornych postępo­
który wyraził zgodę na podjęcie się prowadzenia określonej spra­ waniach cywilnych), w odróżnieniu od opierającego się wyłącznie
wy, mając jednocześnie gwarancję zapłaty jego wynagrodzenia na oświadczeniach wnioskodawcy sądu. Umożliwienie drugiej
przez Skarb Państwa, byłby w nią niewątpliwie bardziej zaangażo­ stronie postępowania wypowiedzenia się co do prawidłowości de­
wany niż w sytuacji, kiedy następuje to w wyniku korporacyjnego cyzji o przyznaniu pełnomocnika z urzędu, poprzez przyznanie
przydziału, traktowanego najczęściej jako zło konieczne. Ponadto jest stosownego środka zaskarżenia, pozwoliłoby ewentualnie na
z uwagi na różnorodność postępowań, w których przyznawana dokonanie weryfkacji prawidłowości tej decyzji w oparciu o do­
jest pomoc prawna z urzędu, oraz rysującą się u pełnomocników wody i twierdzenia, które zaoferuje skarżący. Istnienie tego rodza­
specjalizację w określonych dziedzinach prawa, benefcjent nie­ ju rozwiązania, przy założeniu jednoczesnego istnienia sankcji za
odpłatnej pomocy prawnej miałby wówczas szansę uzyskać ją od podanie przez wnioskodawcę nieprawdziwych danych w oświad­
osoby, która posiada specjalistyczną wiedzę w dziedzinie objętej czeniu o stanie majątkowym, oprócz aktualnie przewidzianej
przedmiotem sporu. grzywny dodatkowo również w postaci niemożności uzyskania
Przyjęcie takiego rozwiązania w dalszej perspektywie powinno prawa pomocy przez określony okres, z pewnością wpłynęłoby na
zmierzać bądź do stworzenia korpusu pełnomocników (obroń­ większą roztropność wnioskodawców przy wskazywaniu przewi­
ców) z urzędu, którzy świadcząc pomoc w specjalistycznych biu­ dzianych w oświad czeniu danych.
rach, funkcjonujących w ramach zorganizowanej struktury, będą Wskazane postulaty de lege ferenda z uwagi na ramy opracowania
pobierali wynagrodzenia z budżetu państwa, bądź zlecania tych nie obejmują szczegółowych rozwiązań legislacyjnych, które nale­
czynności zainteresowanym ich świadczeniem kancelariom praw­ żałoby przytoczyć, aby dokładniej wyjaśnić istotę proponowanych
nym, przejmującym na siebie koszty administracyjne nieodpłatnej zmian. Niemniej jednak przesądzenie o możliwości ich wprowadze­
pomocy prawnej w ramach zamówień publicznych. nia oraz ustalenie, czy zachodzą między nimi kolizje i sprzeczności,
W projektowanych zmianach uzasadnione wydaje się również wy­ powinno nastąpić po wcześniejszym określeniu ram kompleksowe­
eliminowanie z postępowania dotyczącego udzielenia nieodpłatnej go modelu nieodpłatnej pomocy prawnej przyznawanej stronom
pomocy prawnej negatywnej przesłanki przyznania stro nie pełno­ i uczestnikom postępowań: cywilnego, karnego i sądowoadmi­
mocnika z urzędu, która w postępowaniu sądowoadministracyj­ nistracyjnego. Zasadniczym celem, jaki winien przyświecać usta­
nym określana jest jako oczywista bezzasadność skargi, natomiast wodawcy, powinno być dążenie do ujednolicenia sytemu pomocy
w procedurze cywilnej dodatkowej przesłanki sprowadzającej prawnej z urzędu w każdej ze wskazanych procedur, a w konse­
się do uznania przez sąd udziału profesjonalnego pełnomocnika kwencji jej unifkacja, oraz uproszczenie trybu jej uzyskiwania poza
w sprawie za potrzebny. W obu tych przypadkach, niezależnie od systemem sądów następnie merytorycznie rozpatrujących sprawy,
ich ujęcia, gdy oceny przesłanek ustanowienia pełnomocnika do­ w których dochodzi do ustanowienia pełnomocnika z urzędu.
konuje sąd rozpatrujący sprawę, poprzez pozytywną bądź nega­
tywną decyzję w tej kwestii, w pewniej mierze wyraża również swój Streszczenie:
pogląd co do merytorycznego rozstrzygnięcia. Zasadność formu­ W opracowaniu wskazano na potrzebę zmian w istniejącym sys­
łowanych przez stronę żądań bądź zarzutów nie powinna w żadnej temie udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonej przez
mierze wpływać na decyzję co do przyznania pełnomocnika z urzę­ państwo. Analiza modelu nieodpłatnej pomocy prawnej prowadzi
du. Rozstrzygnięcie w tym zakresie winno opierać się bowiem wy­ do wniosku, że istnieją istotne różnice w ramach poszczególnych
łącznie na ustaleniach obejmujących sytuację materialną strony procedur. Koniecznym jest ich usunięcie oraz unifkacja postę­
ubiegającej się o udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej, na rzecz powania prowadzącego do przyznania pomocy prawnej. Warto
której ustanawiany jest pełnomocnik z urzędu. Jedynym ewentu­ rozważyć, aby przydzielanie pełnomocników nie odbywało się
alnym dodatkowym elementem wpływającym na decyzję w tym w sądach. Istniej potrzeba wprowadzenia jednolitego trybu ich wy­
zakresie mógłby być stan zawiłości i skomplikowania sprawy, przy znaczania. Należy również wzmocnić system weryfkacji oświad­
uwzględnieniu okoliczności dotyczących jej charakteru. czeń o stanie majątkowym składanych przez osoby ubiegające się
Modyfkacją, która również warta byłaby rozważenia przy okazji o nieodpłatną pomoc prawną.
wprowadzania zmian w modelu przyznawania nieodpłatnej po­
mocy prawnej, jest wprowadzenie do postępowania w tym przed­ Słowa kluczowe:
miocie zasady kontradyktoryjności, choć jedynie w ograniczonym nieodpłatna pomoc prawna, pomoc prawna z urzędu, pomoc
zakresie. Spowodowałoby to eliminację bądź co najmniej znaczne prawna na etapie sądowym, prawo do sądu, propozycja zmian
ograniczenie składania przez wnioskodawców niepolegających na w prawie ➜

Projekt „Opracowanie kompleksowych i trwałych mechanizmów wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego