Page 14 - Klinika nr 27-28(32-33) 2019-2020

DEBATA ŚRODOWISKOWA

15
przedstawicieli doktryny i praktyków prawa pojęcia te definiowane medycznej oraz powszechnie przyjętą praktyką . Jednocześnie
są na wiele sposobów . dla przyjęcia, że wobec wystąpienia błędu medycznego zachodzą
10
W XIX w. pod pojęciem błędu medycznego rozumiano niestoso- przesłanki odpowiedzialności cywilnej niezbędne jest stwierdze-
wanie się podczas zabiegu leczniczego do zasad wiedzy medycznej nie elementu subiektywnego winy sprawcy . Jedynie działanie
16
reprezentowanej przez miarodajne koła lekarskie, które odpowia- zawinione może rodzić odpowiedzialność cywilnoprawną za po-
dają od dawna przyjętym poglądom rozważnych lekarzy i nie pod- pełniony błąd. Aby można było w sposób jednoznaczny stwierdzić,
legają już dyskusji jako oparte na jednomyślnej opinii. Konsekwen- że wystąpił błąd medyczny należy również zbadać, czy lekarz bądź
cją poczynionych błędów było nierozmyślne uszkodzenia ciała lub inny członek personelu medycznego dopuścił się zawinionego dzia-
pozbawienie życia pacjenta. Jako ich przyczynę wskazywano nie- łania bądź zaniechania. Wystarczy zatem stwierdzenie chociażby
świadomość obowiązujących zasad, jak również popełniane za- winy nieumyślnej (zaniedbania, niedbalstwa), aby można było da-
11
niedbania . Kryterium zgodności działań lekarza z powszechnie nej osobie przypisać odpowiedzialność cywilną.
przyjętymi i ugruntowanymi wskazaniami wiedzy medycznej było W judykaturze próby zdefiniowania błędu medycznego były po-
również podnoszone w XX-wiecznej literaturze przedmiotu. Za- dejmowane już w latach 50. ubiegłego wieku. Sąd Najwyższy
częto się wówczas odwoływać do wiadomości przeciętnie wymaga- w wyroku z 1.4.1955 r. uznał, że błędem w sztuce lekarskiej
17
nych od praktykującego lekarza, którego działaniom można było jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii,
12
przypisać walor należytej staranności . Współcześnie postępowa- niezgodna z nauką medyczną w zakresie dostępnym dla lekarza.
nie lekarza, jak również przedstawiciela innego zawodu medycz- Natomiast zaniedbania lekarza w zakresie obowiązków otoczenia
nego, musi uwzględniać nie tylko przyjęte reguły postępowania chorego opieką oraz w zakresie organizacji bezpieczeństwa higieny
wypracowane przez naukę, ale także przez praktykę. Coraz większą i opieki nad chorym nie są błędem w sztuce lekarskiej. W wyroku
wagę przywiązuje się nie tylko do powszechnie przyjętych wskazań z 8.9.1972 r. SN uściślił, że ustalenie zaistnienia błędu w sztuce
18
wiedzy medycznej, lecz również do przyjętych standardów medycz- lekarskiej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy postępowanie le-
nych, które są wypracowywane przez towarzystwa naukowe w for- karza w konkretnej sytuacji i z uwzględnieniem całokształtu oko-
mie zaleceń. Standardy medyczne obejmują zarówno wskazania liczności istniejących w chwili zabiegu, a zwłaszcza tych danych,
co do metod diagnostycznych (zalecania co do rodzaju badań, czę- którymi wówczas dysponował lub mógł dysponować, zgodne
stości ich wykonywania), metod leczniczych (zalecania stosowa- było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz po-
19
nia leków i dawek, metod niefarmakologicznych w tym zabiegów wszechnie przyjętej praktyki lekarskiej. W wyroku z 27.6.2017r.
i interwencji chirurgicznych), metod zapobiegawczych – programy podkreślono obiektywny charakter błędu medycznego. Tak należy
profilaktyczne, jak i kontroli procesu leczenia (badania kontrolne). zakwalifikować działania i zaniechania lekarzy lub innego perso-
Rozwój medycyny jako nauki, postępująca w tej dziedzinie specja- nelu medycznego będące wynikiem niezachowania należytej sta-
lizacja, wpłynęły na rozwinięcie definicji błędu medycznego, który ranności, naruszające reguły wynikające z zasad wiedzy medycznej
jest rozumiany jako naruszenie przez przedstawiciela zawodu me- oraz deontologii określającej ich powinności zawodowe. Sąd Apela-
dycznego (świadomego tego, że podejmuje czynność medyczną) cyjny w Szczecinie w wyroku z 11.5.2017r. , definiując błąd lekar-
20
obowiązujących go w konkretnym przypadku, wypracowanych ski zastrzegł, że sam fakt jego wystąpienia nie przesądza o odpo-
na gruncie nauki i praktyki, reguł postępowania zawodowego wiedzialności cywilnoprawnej. W razie uznania, że postępowanie
wobec dóbr prawnych w postaci życia i zdrowia człowieka, które lekarza było niezgodne ze sztuką lekarską, należy dokonać oceny,
na gruncie prawa stanowi podstawę do stwierdzenia naruszenia czy błąd w sztuce lekarskiej był zawiniony, tzn. czy stanowi on na-
obowiązku ostrożności . Reguły te tworzą pewien schemat, zgod- stępstwo niedołożenia należytej staranności. Zasadą jest, że tylko
13
nie z którym osoby udzielające świadczeń medycznych powinny błąd zawiniony subiektywnie przez lekarza pociąga za sobą odpo-
postępować. Po pierwsze nie powinny one podejmować się leczenia wiedzialność cywilną przy spełnieniu się pozostałych przesłanek
w zakresie, w którym nie posiadają dostatecznej biegłości, wyłącza- tej odpowiedzialności. Żeby natomiast stwierdzić, czy lekarzowi
jąc przypadki nagłe, po drugie mają obowiązek dołożyć należytej można postawić zarzut, że gdyby nie dopuścił się niedbalstwa
staranności, po trzecie obowiązane są mieć dostateczne kwalifika- i zachował wymaganą w danych warunkach staranność, wykorzy-
cje, aby wszystko co robią w zakresie diagnostyki i leczenia mogło stując wszelkie dostępne mu metody i środki, mógł błędu uniknąć
pozostawać co najmniej na poziomie aktualnej wiedzy . Ustale- i tym samym nie dopuścić do wyrządzenia szkody, konieczne jest
14
nie zaistnienia błędu zależeć będzie od odpowiedzi na pytanie, czy porównanie jego postępowania z przyjętym dla niego standardem
postępowanie osoby uprawnionej do udzielania świadczenia me- powinnego działania. Jeśli porównanie to doprowadzi do wniosku,
dycznego w konkretnej sytuacji i z uwzględnieniem całokształtu że wzorcowy dobry lekarz w identycznych okolicznościach unik-
okoliczności istniejących w chwili jego udzielania, a zwłaszcza tych nąłby popełnienia błędu w sztuce lekarskiej i wyrządzenia pacjen-
danych, którymi wówczas osoba ta dysponowała lub mogła dys- towi szkody, oznacza to, że błąd był zawiniony. Ocena postępowa-
ponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki nia lekarza z punktu widzenia możliwości postawienia mu zarzutu
winy wymaga uwzględnienia stanu wiedzy medycznej istniejącego
w chwili, w której konkretny lekarz podjął decyzję co do sposobu
postępowania. Powyższe uwagi Sądu Apelacyjnego można odnieść
10 A. Engler-Jakubiak, Organizacyjny błąd medyczny, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego
Towarzystwa Naukowego 2013, Nr 27, s. 275–288.
11 P. Zieliński, Kilka słów o pojęciu oraz rodzajach błędy medycznego, Medyczna Wo- 15 C. Strojny, Postępowanie sądowe ws. odszkodowań za błędy medyczne, [w:] B. Kmie-
kanda 2016, Nr 8, s. 187–188. ciak (red.), Prawo i Medycyna. Tom I. Między standardem, a odpowiedzialnością,
12 J. Sawicki, Błąd sztuki przy zabiegu leczniczym w prawie karnym, Warszawa 1965, Warszawa, 2019, s. 262.
s. 68. 16 M. Nesterowicz, Prawo…, s. 237.
13 A. Liszewska, Odpowiedzialność karna za błąd w sztuce lekarskiej, Kraków 1998, 17 Wyr. SN z 1.4.1955 r IV CR 39/54, OSN 1957, Nr 1, poz. 7,
s.28; M. Nesterowicz, Prawo Medyczne, Toruń 2016, s. 237, 18 Wyr. SN z 8.9.1972 r. I KR 116/72, OSNKW 1974, Nr 2, poz. 26 .
14 T.B. Kulik, A. Pacian, J. Pacian, Błąd medyczny, a odpowiedzialność karna lekarza, 19 Wyr. SN z 27.6.2017 r. II CSK 69/17, LEX Nr 2342153.
Acta Scientifica Academiae Ostroviensis 2008, Nr 31, s. 17. 20 Wyr. SA w Szczecinie z 11.5.2017 r. I ACa 560/15, LEX Nr 2376937.

www.edukacjaprawnicza.pl 1(175) rok akademicki 2019/2020 13