Page 10 - Klinika nr 27-28(32-33) 2019-2020

DEBATA ŚRODOWISKOWA

podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym izolację w izolacji. Mamy zatem do czynienia z wielokrotną izo-
18
oraz środki terapeutyczne. lacją więźniów od społeczeństwa oraz od współosadzonych . Nie
można jej jednak uzasadniać w dalszym ciągu ochroną społeczeń-
Cele wyodrębniania grupy osadzonych stwa, gdyż ją ma zapewniać reżim panujący w zakładzie karnym
niebezpiecznych typu zamkniętego. Słusznie zauważają T. Bulenda i R. Musidłow-
ski, że między zagrożeniem społecznym ze strony przestępcy ska-
Funkcja izolacyjna zanego przez sąd na karę pozbawienia wolności i niezaliczonym
Przy analizie grupy osadzonych niebezpiecznych zawsze na pierw- do niebezpiecznych a zagrożeniem przestępcy skazanego na termi-
szy plan będzie wysuwać się funkcja izolacyjna, określana także nową karę pozbawienia wolności i zaliczonego przez komisję peni-
jako izolacyjno-zabezpieczająca . W początkowych okresach tencjarną do niebezpiecznych, nie występuje w kontekście ochrony
12
funkcjonowania oddziałów dla skazanych stwarzających poważne społeczeństwa istotna różnica. Dla pierwszego mają jednak wystar-
zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeń- czać standardowe warunki panujące w zakładzie karnym typu za-
stwa zakładu, zdaniem niektórych przedstawicieli doktryny „aż mkniętego, a dla drugiego nie. 19
do przesady” skupiano się na ochronnym sposobie postępowania
13
z niebezpiecznymi . Odpowiedzią na tak prowadzoną politykę Funkcja penalna
penitencjarną, były skargi wnoszone do Europejskiego Trybu- Z całą pewnością osadzenie na oddziale przeznaczonym dla ska-
nału Praw Człowieka , skutkujące najczęściej orzeczeniem przez zanych stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo po-
14
Trybunał naruszenia przez polskie władze art. 3 (tj. zakazu tor- ważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu karnego, ze względu
15
tur) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka . Odniosło to sku- na obowiązujący surowy reżim, realizuje również funkcję penalną.
tek nie tylko w postaci zmian legislacyjnych, ale także wpłynęło Dotyczy to szczególnie osób sklasyfikowanych jako niebezpieczne
na sposób myślenia o niebezpiecznych. Współcześnie na znacze- na podstawie art. 88a § 1 pkt 2 KKW. Ustawodawca w przywoła-
niu zyskuje „penitencjarny” sposób postępowania z tą grupą osa- nym przepisie zawarł najcięższe i najgroźniejsze w skutkach prze-
dzonych, uwzględniający zróżnicowane zagrożenie płynące z ich winienia, jakich może dopuścić się skazany w trakcie odbywania
strony . Wciąż jednak poszukuje się skutecznego sposobu na po- kary pozbawienia wolności. Sprawcy tych czynów oprócz prze-
16
godzenie konieczności ekstraordynaryjnej izolacji z realizacją celów winienia regulaminowego popełniają przestępstwa stypizowane
penitencjarnych. w Kodeksie karnym. Tym samym nie powinno budzić wątpliwości,
Ustawowe typy zakładów karnych charakteryzują się zróżnicowa- że w tych przypadkach osadzenie na oddziale dla niebezpiecznych
nym stopniem izolacji penitencjarnej, umożliwiając tym samym stanowi formę kary, choć nie została ona wprost przewidziana
dostosowanie rygoru wykonywania kary pozbawienia wolności w katalogu kar dyscyplinarnych w art. 143 KKW. Wobec powyż-
do stopnia niebezpieczeństwa, jakie dany skazany stanowi dla szego warto rozważyć, czy w sytuacjach wymienionych na gruncie
społeczeństwa. W zakładach karnych typu zamkniętego, przezna- art. 88a § 1 pkt 2 KKW zastosowanie kary dyscyplinarnej osadze-
czonych dla najgroźniejszych przestępców, granice te są mocno nia w celi izolacyjnej, nie okazałoby się wystarczające dla zrealizo-
zawężone, zapewniając społeczeństwu najwyższy poziom bezpie- wania jednocześnie funkcji izolacyjnej i penalnej. W tym celu na-
czeństwa. Konsekwentnie należy przyjąć, że: „Zakład karny typu leży porównać oba rozwiązania normatywne.
zamkniętego ze swej natury charakteryzuje się wysokim stopniem Kara dyscyplinarna ustanowiona w art. 143 § 1 pkt 8 KKW polega
zabezpieczenia zakładu i izolacji skazanych” , która jest wystarcza- na osadzeniu skazanego pojedynczo w celi oraz uniemożliwieniu
17
jąca dla skutecznej ochrony społeczeństwa oraz bezpieczeństwa za- mu kontaktów ze współosadzonymi. Można ją wymierzyć osobie,
kładu. W tym kontekście warto rozważyć relację art. 88 do art. 88a która popełniła przekroczenie naruszające w poważnym stopniu
KKW. Na gruncie pierwszego z przywołanych przepisów, ustawo- dyscyplinę i porządek obowiązujący w zakładzie karnym. W dok-
dawca przesądza, że osadzeni niebezpieczni stwarzający poważne trynie podnosi się, że jest to najcięższy rodzaj kary dyscyplinarnej,
zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa polegający niejako na „dodatkowym uwięzieniu osoby już pozba-
zakładu, odbywają karę w zakładzie karnym typu zamkniętego. wionej wolności, przejawiającym się w drastycznym ograniczeniu
Następnie, już na gruncie art. 88a KKW stanowi, że tych samych jej praw i kontaktu z otoczeniem w jednostce penitencjarnej” .
20
niebezpiecznych osadza się w wyznaczonym oddziale lub celi za- Badania przeprowadzone przez Rzecznika Praw Obywatelskich
kładu karnego tego typu. Okazuje się zatem, że dla osadzonych obejmujące przypadki wymierzenia tej kary w 1999 r. ujawniły,
21
sklasyfikowanych jako niebezpieczni na podstawie art. 88a § 1 że stosowano ją najczęściej za popełnienie przekroczenia dyscypli-
KKW, ustawodawca tworzy szczególny reżim, wielopoziomową narnego polegającego na agresywnym zachowaniu wobec przełożo-
nych oraz wobec innych skazanych i tymczasowo aresztowanych,
12 T. Kalisz, Osadzeni niebezpieczni. Procedura kwalifikacji, jej weryfikacja oraz zakres niedozwolonych formach kontaktów z innymi osadzonymi, nie-
ograniczeń, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego, tom XLIII, Wrocław 2017, s. 177.
13 T. Bulenda, R. Musidłowski, O więźniach niebezpiecznych w kontekście ochrony przestrzeganiu ustalonego porządku wewnętrznego, niewykony-
praw człowieka, Przegląd Więziennictwa Polskiego 2008, Nr 60, s. 28. waniu poleceń przełożonych, samouszkodzeniu, zniszczeniu mie-
14 Wyroki przeciwko Polsce: Piechowicz v. Polska — skarga Nr 20071/07; Horych v. Pol-
ska — skarga Nr 13621/08; Karykowski v. Polska — skarga Nr 653/12; Prus v. Polska nia, poważnym zakłócaniu spokoju i porządku, próbie przemytu
— skarga Nr 5136/11; Romaniuk v. Polska — skarga Nr 59285/12; Paluch v. Polska narkotyków, ucieczce z zatrudnienia na zewnątrz zakładu karnego.
— skarga Nr 57292/12; Świderski v. Polska — skarga Nr 5532/10. Wszystkie orze-
czenia wraz z uzasadnieniami dostępne są na stronie internetowej Ministerstwa
Sprawiedliwości — https://bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/ europejski-trybu-
nal-praw-czlowieka/orzecznictwo-europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/ (do- 18 T. Bulenda, R. Musidłowski, O więźniach niebezpiecznych w kontekście ochrony
stęp: 30.10.2019). praw człowieka, Przegląd Więziennictwa Polskiego 2008, Nr 60, s. 35.
15 Tekst Europejskiej Konwencji Praw Człowieka dostępny pod adresem: https:// 19 T. Bulenda, R. Musidłowski, O więźniach niebezpiecznych..., s. 36.
www.echr.coe.int/Documents/Convention_POL.pdf. 20 I. Zgoliński, Komentarz do art. 143 KKW [w:] J. Lachowski (red.), Kodeks karny wy-
16 T. Bulenda, R. Musidłowski, O więźniach niebezpiecznych w kontekście ochrony konawczy. Komentarz, red. Warszawa 2018, Legalis.
praw człowieka, Przegląd Więziennictwa Polskiego 2008, Nr 60, s. 28. 21 R. Musidłowski, Karanie dyscyplinarne skazanych i tymczasowo aresztowanych
17 Z. Hołda, K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Gdańsk 2007, (na przykładzie kary dyscyplinarnej umieszczenia w celi izolacyjnej) [w:] Stan i wę-
s. 365. złowe problemy polskiego więziennictwa, cz. IV, RPO-MAT 2000, Nr 42, s. 308.

www.edukacjaprawnicza.pl 1(175) rok akademicki 2019/2020 9