Page 14 - Klinika nr 24 (29)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

Forma dokumentowa

czynności prawnej

dr Radosław Strugała* (oświadczenia woli)

– wybrane zagadnienia

Od 8.9.2016 r., to jest od dnia wejścia w życie ustawy z 10.7.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks
cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw , katalog uregu-
1
lowanych w ustawie form czynności prawnych został poszerzony o tzw. formę dokumentową. Tym
samym de lege lata w treści przepisów Kodeksu cywilnego ustawodawca odnosi się do sześciu
uniwersalnych form czynności prawnych: formy dokumentowej, formy elektronicznej, formy pi-
2
semnej (tzw. zwykłej formy pisemnej) oraz takich kwalifikowanych form szczególnych, jak forma
z datą pewną, z podpisem notarialnie poświadczonym oraz aktu notarialnego.

Wprowadzenie W obu przepisach forma dokumentowa jest zastrzeżona przez
W praktyce o zachowaniu formy dokumentowej można mówić ustawę pod rygorem ograniczeń dowodowych (ad probationem).
przede wszystkim przy zawieraniu umów w drodze wymiany e-maili Treść art. 73 KC wskazuje jednak na perspektywę powiązania tej
czy wiadomości SMS lub za pośrednictwem faksu. Dochodzi do nie- formy przez ustawodawcę także z sankcją nieważności lub rygo-
go także w przypadku wypełnienia formularza dostępnego na stro- rem ad eventum. W obecnym stanie prawnym wymóg zachowa-
nie sklepu internetowego czy w razie skorzystania z usług tzw. ban- nia formy dokumentowej może być także zastrzeżony przez same
kowości elektronicznej . Wprowadzając do systemu prawnego formę strony, w drodze pactum de forma (zob. art. 76 KC). Forma doku-
3
dokumentową, ustawodawca nadał więc kwalifikację prawną prakty- mentowa stanowi obecnie formę o najniższym poziomie sformali-
ce od dawna ugruntowanej w obrocie prawnym. Określenie w usta- zowania (najmniej solenną z form znanych ustawie).
wie mianem formy dokumentowej sposobu składania oświadczeń
woli od dawna obecnego w praktyce obrotu nie jest zabiegiem, który Wymogi dochowania formy dokumentowej
miałby samodzielne znaczenie prawne, wszak w świetle zasady swo- Wymogi, których spełnienie jest niezbędne dla zachowania formy
body formy (art. 60 KC) stosowanie w obrocie formy dokumento- dokumentowej, zostały określone w art. 77 KC. Ich zidentyfiko-
2
wej nie wymaga szczególnego przyzwolenia ze strony ustawodaw- wanie nie byłoby jednak możliwe bez odwołania się dodatkowo
cy. Możliwość składnia oświadczeń woli w sposób odpowiadający do treści art. 77 KC. Zgodnie z art. 77 KC dla dochowania formy
3
2
wymaganiom przewidzianej obecnie w kodeksie formy dokumen- dokumentowej konieczne jest złożenie oświadczenia woli w posta-
towej istniała zatem wcześniej, a decyzja ustawodawcy o uczynie- ci dokumentu, w określony, sprecyzowany w tym przepisie sposób.
niu z tego sposobu swoistej formy nazwanej niczego w tym wzglę- Samo pojęcie dokumentu określa jednak art. 77 KC. Według tego
3
dzie nie zmieniła. Nie oznacza to jednak, że nowelizacja polegająca przepisu dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający
na wprowadzeniu do systemu prawnego formy dokumentowej jest zapoznanie się z jego treścią. Zamieszczona w art. 77 KC de-
3
pozbawiona praktycznych skutków. finicja dokumentu, choć potrzebna dla zrekonstruowania pojęcia
De lege lata forma dokumentowa czynności prawnej wymagana formy dokumentowej, ma szersze znaczenie. Stąd też ustawodaw-
jest dla zawarcia umowy pożyczki (art. 720 § 2 KC), a także dla ca posłużył się w jej treści uniwersalnym pojęciem informacji jako
4
pewnego rodzaju czynności następczych, tj. czynności prawnych przedmiotu dokumentu rozumianego jako jej nośnik . W takim
3
prowadzących do modyfikacji lub zakończenia stosunku prawne- ujęciu pojęcie dokumentu, o którym mowa w art. 77 KC, obej-
go wynikającego z umowy zawartej wcześniej (zob. art. 77 KC). muje nie tylko dokumenty odzwierciedlające oświadczenia woli,
ale także tzw. dokumenty deklaratywne (narratywne) , i jest przy-
5
* Uniwersytet Wrocławski, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Zakład Prawa
Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego.
1 Dz.U. z 2015 r. poz. 1311 ze zm. 4 Znaczenie pojęcia dokumentu wykracza poza problematykę formy dokumento-
2 Mówiąc o formach uniwersalnych, mam na myśli takie, które nie ograniczają się jedy- wej czy formy oświadczeń woli w ogóle. Komentowany przepis łączy pojęcie do-
nie do wybranych czynności prawnych. W zakresie pojęcia formy czynności prawnej kumentu z jakąkolwiek informacją (jakąkolwiek treścią intelektualną), a więc nie
z pewnością mieszczą się bowiem także formy szczególne o ograniczonym zakresie tylko oświadczeniami woli, ale i oświadczeniami wiedzy.
zastosowania, przewidziane dla dokonania wyłącznie określonych typów czynności 5 Co do podziału dokumentów na konstytutywne i deklaratywne (narratywne)
prawnych, jak testament, zawarcie małżeństwa, przyjęcie lub odrzucenie spadku itp. zob. np. K. Knoppek, Dokument w procesie cywilnym, Poznań 1993, s. 113;
3 Zob. J. Gołaczyński, Bankowość elektroniczna jako trwały nośnik informacji, MoP K. Knoppek, [w:] H. Dolecki, T. Wiśniewski (red.), Kodeks postępowania cywilnego.
2017, Nr 4, s. 196. Tom I. Art. 1–366, Warszawa 2011, s. 881.
12 KLINIKA Nr 24 (29)/2018 www.fupp.org.pl

KLINIKA 24(29) 2018.indd 12 16.05.2018 11:05