Page 39 - Klinika nr 39–40 (44–45)/2025

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

nie odbywają się terminację, stoi w sprzeczności z obowiązującym opisane na podstawie wybranych spraw zawisłych przed RPP,
52
49
prawem . występowały także przed 2021 r. Będą one występować do mo-
Powyższe rozważania dot. regulacji prawnych oraz praktyki mogą mentu uznania aborcji za świadczenie medyczne, a nie za temat
być przedmiotem wykładu i analizy podczas zajęć klinicznych. silnie stygmatyzowany, który dla ustawodawcy oraz podmiotów
Stanowią ciekawe przykłady wskazujące na występujące w prak- stosujących prawo w ochronie zdrowia jest czynem domyślnie za-
tyce problemy związane ze stosowaniem prawa. Osoby studiujące kazanym lub nagannym. Wnioski de lege ferenda nie powinny jed-
mogą, przykładowo, poddać analizie językowej tekst PlanRodzU, nak przesłaniać faktu, że w obecnej sytuacji przesłanka psychia-
samodzielnie odkodowując zawarte w niej normy, a następnie roz- tryczna jest alternatywą, która pozwala kobietom na usunięcie
ważyć umocowanie prawne stawianych przez szpitale wymogów ciąży, której donoszenie, w mojej ocenie, może stanowić okrutne
dot. dostępu do opieki aborcyjnej. Ćwiczeniem może być także i nieludzkie traktowanie .
53
określenie zakresu pojęcia „zdrowia”: osoby studiujące będą mu- Opisany przykład walki o uznanie przesłanki psychiatrycznej
siały skorzystać z normy prawa międzynarodowego, a następnie oraz zapewnienia jej efektywnego stosowania w praktyce, w mojej
zastanowić się nad możliwością skutecznego zastosowania jej ocenie, może być świetną inspiracją dla młodych adeptów prawa.
w sprawie, wydawałoby się, krajowej. Umiejętności potrzebne do prowadzenia tak ważnych spraw, mają-
Bariery w dostępie do opieki aborcyjnej mogą również stanowić cych przełożenie nie tylko na los klienta, ale także całej grupy z do-
podstawę do dyskusji na temat społeczno-kulturowych norm, świadczeniem dyskryminacji, studenci mogą nabyć już na etapie
które, jak w niniejszych sprawach, wpływają zarówno na wykład- kształcenia uniwersyteckiego. Swoiste „laboratoria” jakimi są kli-
nię, jak i stosowanie prawa w praktyce. Osoby studiujące mogą niki prawa posiadają doskonałe narzędzia, aby wyposażyć przy-
na poniższych przykładach zobaczyć, że w sprawach dot. praw szłych prawników nie tylko w „twardy” warsztat zawodowy, ale
kobiet problematycznym często nie jest sama litera prawa, lecz również w tak potrzebne w aktywizmie na rzecz praw człowieka
patriarchalne relacje władzy oraz uprzedzenia. Ostatnią płaszczy- umiejętności interpersonalne i empatię.
zną ćwiczeniową może być nauka wykorzystania w praktyce insty-
tucji sprzeciwu od opinii lub orzeczenia lekarza, jako procedury Streszczenie
szczególnej, oraz – jak wskazują przywołane przeze mnie dane Niniejszy artykuł opisuje zakres możliwości przerwania ciąży
liczbowe – rzadko stosowanej w praktyce. Fakt, że sprzeciwu nie w prawie polskim na podstawie przesłanki zagrożenia zdrowia
może w imieniu klienta wnieść profesjonalny pełnomocnik, po- psychicznego. Autor omawia obowiązujące standardy na podstawie
zwala nawet, ewentualnie, na przygotowanie takiego sprzeciwu dla spraw zawisłych przed Rzecznikiem Praw Pacjenta prowadzonych
osoby zgłaszającej się do kliniki po pomoc, jeśli byłoby to wskazane przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Rozważania opi-
w sprawie. sane są w kontekście obowiązujących standardów prawnoczłowie-
czych dot. praw seksualnych i reprodukcyjnych. Autor stoi na sta-
Podsumowanie nowisku, że działania na rzecz uznania przesłanki psychiatrycznej
Jak wskazują dane Ministerstwa Zdrowia, po publikacji orz. K 1/20 mogą stanowić wzór dla nauczania klinicznego.
w Dz.U. w Polsce przeprowadzono jedynie 32 aborcje. Liczba
ta wzrosła do 161 w 2022 r. Dane te są jednak co najmniej kilku- Słowa kluczowe: aborcja, przerwanie ciąży, zdrowie reproduck-
krotnie zaniżone, z uwagi na nieraportowanie przez szpitale wszyst- cyjne, nauczanie kliniczne, kliniki prawa
kich wykonanych aborcji .
50
Wydaje się, że ponad pięciokrotny wzrost liczby oficjalnie wyko- Termination of pregnancy in Polish law on
nanych aborcji ma związek z upowszechnieniem stosowania prze- the grounds of mental health risk – conclusions
słanki psychiatrycznej. Choć nadal większość aborcji w Polsce for clinical teaching
wykonywana jest poza oficjalnym systemem ochrony zdrowia ,
51
efektywne i faktyczne poszerzenie zakresu stosowania surowego Summary
prawa antyaborcyjnego należy uznać za niewątpliwy sukces femini- This article describes the scope of possibilities to terminate a pregnancy
stycznej litygacji oraz działań społeczeństwa obywatelskiego. in Polish law on the basis of the premise of mental health risk. The au-
W tym zakresie można stwierdzić, że progresywna wykładnia prze- thor discusses the applicable standards based on cases pending before
słanki zagrożenia zdrowia osoby w ciąży może w praktyce stanowić the Patient’s Ombudsman. The considerations are described in the con-
odpowiedź na sytuację wprowadzoną orz. K 1/20. Jest to jednak text of the current legal standards on sexual and reproductive rights.
rozwiązanie niewystarczające. Ustawodawca powinien rozważyć The author takes the view that efforts to recognise the psychiatric pre-
zmianę obowiązującej PlanRodzU, tak aby odwrócić obowiązujący mise can provide a model for clinical teaching.
paradygmat dot. przerwania ciąży. Występujące problemy z dostę-
pem do aborcji, takie jak podważanie dokumentacji medycznej, Key words: abortion, termination of pregnancy, reproductive health,
clinical teaching, law clinics
49 Tekst decyzji dostępny pod adresem: federa.org.pl/wp-content/uploads/2023/12/
decyzja-Rzecznika-Praw-Pacjenta.pdf [dostęp: 2.4.2024 r.].
50 W. Ferfecki, Statystyki kłamią na temat aborcji? Zabiegów może być więcej, źródło:
rp.pl/spoleczenstwo/art39324821-statystyki-klamia-na-temat-aborcji-zabiegow- 52 Więcej w: Przemoc instytucjonalna w Polsce. O systemowych naruszeniach praw
moze-byc-wiecej [dostęp: 2.4.2024 r.]. reprodukcyjnych, Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Warszawa
51 J. Theus, Drastycznie zaniżone dane. Oficjalnie tylko 161 kobiet przerwało ciążę 2019, s. 23–32.
w 2022 roku. To fałsz, źródło: oko.press/161-tyle-kobiet-oficjalnie-przerwalo- 53 Porównaj z: Mellet przeciwko Irlandii zawisłą przed Komitetem Praw Człowieka
ciaze-w-ostatnim-roku [dostęp: 2.4.2024 r.]. (CCPR/C/116/D/2324/2013), pkt. 7.6.

www.ksiegarnia.beck.pl

edukacjaprawnicza.pl KLINIKA Nr 39–40 (44–45)/2025 35