Page 37 - Klinika nr 39–40 (44–45)/2025

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

na instytucjach państwowych. Wskazać również należy, że kliniki wymienionego w przykładowym katalogu dóbr osobistych czło-
30
prawa, podobnie jak organizacje społeczeństwa obywatelskiego, wieka objętych ochroną na mocy art. 23 KC .
kierują swoją działalność do osób z doświadczeniem dyskrymi- Po wydaniu tzw. orz. K 1/20, jak wskazuje D. Miękisz, w środowi-
nacji, często w sytuacji finansowej niepozwalającej na znalezienie sku medycznym rozgorzała debata na temat tego, czy przesłanka
profesjonalnego pełnomocnika. Zarówno osoby studiujące w ra- zagrożenia zdrowia lub życia mogłaby znaleźć zastosowanie w sy-
31
mach kliniki prawa, jak i osoby aktywistyczne muszą odznaczać się tuacji faktycznego zakazu aborcji w Polsce . Jego zdaniem „na-
umiejętnościami interpersonalnymi oraz empatią, która pozwoli wet fizjologiczna ciąża, w społecznym kontekście obowiązywa-
nie tylko na godne reprezentowanie klienta, lecz także na zro- nia faktycznego zakazu aborcji, może być uznana za ryzyko dla
32
zumienie wyjątkowej sytuacji faktycznej, w jakiej się znajduje. zdrowia psychicznego kobiety” . Błędem byłoby jednak postrze-
W związku z tym, w mojej ocenie, praca w organizacji pozarządo- ganie tego stanowiska jako swoistej „furtki” obchodzącej prawo.
wej jest świetną ścieżką kariery dla absolwentów kliniki prawa, od- Stanowisko, że ciąża może zagrażać, w pewnych okolicznościach,
znaczających się wrażliwością społeczną i wykorzystującym prawo zdrowiu psychicznemu wyraził, chociażby, w 2007 r. W. Wróbel ,
33
34
jako narzędzie pomocy najuboższym. a w 2006 r. J. Lipski i P. Chybalski . Interesującym jest, że rów-
nież Prokurator Generalny w toku postępowania przed wydaniem
Przesłanka psychiatryczna w świetle standardów tzw. orz. K 1/20 podnosił argument, że „świadomość upośledzenia
decyzji Rzecznika Praw Pacjenta lub nieuleczalnej choroby płodu miałaby prowadzić do istotnego
Jak wskazuje przegląd światowych legislacji aborcyjnych przy- zakłócenia zdrowia psychicznego, to zastosowanie powinna zna-
gotowany przez European Parliamentary Forum for Sexual and Re- leźć przesłanka przerwania ciąży określona w art. 4a ust. 1 pkt 1
35
productive Rights, uregulowania polskie należą do jednych z naj- PlanRodzU” .
ostrzejszych w Europie . Obecne uregulowania aborcyjne w Polsce Po wydaniu i publikacji tzw. orz. K 1/20 lekarze psychiatrzy za-
24
dopuszczają aborcję w trzech sytuacjach: 1) gdy ciąża zagraża życiu częli wystawiać zaświadczenia stwierdzające zagrożenie dla zdro-
bądź zdrowiu kobiety, 2) gdy w ciąży wykryto trwałe i nieodwra- wia psychicznego kobietom będącym w ciążach, w których wykryto
calne wady płodu oraz 3) gdy ciąża jest wynikiem czynu zabronio- wady płodu . Lekarze ginekolodzy potrzebowali jednak oficjalnego
36
nego. Wąski zakres dostępnego świadczenia w postaci przerwania potwierdzenia, że dokument wystawiony przez lekarza psychiatrę
ciąży został określony w ustawie o planowaniu rodziny, ochronie jest podstawą do ustawowej terminacji ciąży . W związku z tym,
37
płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży celem litygacji prowadzonej przez feministyczne prawniczki było
(dalej: PlanRodzU). ustanowienie standardu w zakresie obowiązywania przesłanki
Art 4a ust. 1 pkt 1 PlanRodzU dopuszcza możliwość przerwania psychiatrycznej.
ciąży z uwagi na zagrożenie życia lub zdrowia osoby w ciąży. W pra- Przełomową okazała się sprawa zakończona decyzją z 13.3.2023 r.,
wie polskim nie funkcjonuje definicja legalna pojęcia „zdrowia” . znak RzPPDPR-WPZ.431.362.2021.PS, prowadzona przed Rzecz-
25
Wskazane zatem jest skorzystanie z pojęcia „zdrowia” określonego nikiem Praw Pacjenta (dalej: „RPP”). Rzecznik wszczął postępowa-
26
przez dokumenty WHO, przede wszystkim Konstytucję WHO . nie na podstawie informacji medialnych. 24.11.2021 r. do szpi-
Definicja ta jasno podkreśla dwojaki i komplementarny charak- tala w Białymstoku zgłosiła się 26-letnia pacjentka. Posiadała ona
ter zdrowia, posiadający w sobie aspekt zarówno fizyczny, jak pełną dokumentację medyczną potwierdzającą wykryte u płodu
i psychiczny. bezczaszkowie oraz dwa niezależne zaświadczenia lekarskie wy-
Ustawodawca ochronie zdrowia psychicznego poświęcił osobny akt dane przez lekarzy specjalistów psychiatrii, które wskazywały, że,
prawny, ustawę z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego . z uwagi na występujące w ciąży wady, dalsze jej kontytuowanie sta-
27
W preambule do niej wskazuje on, że zdrowie psychiczne jest fun- nowi zagrożenie dla zdrowia psychicznego. Szpital, powołując się
damentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób na opinię prawną jednej z ultrakonserwatywnych organizacji praw-
z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa. Jak niczych , odmówił 25.11.2021 r. udzielenia świadczenia w postaci
38
wskazuje doktryna, podkreśla to, jak dużym znaczeniem powinna przerwania ciąży. Pacjentka wniosła 3.12.2021 r. sprzeciw od decy-
cieszyć się ochrona zdrowia psychicznego . zji w zakresie odmowy wykonania terminacji ciąży .
28
39
W orzecznictwie można spotkać stanowiska recypujące rozumie-
nie zdrowia określone standardami WHO. Chociażby jak wska- 30 Wyrok SA w Lublinie z 31.7.2013 r., I ACa 243/13, Legalis; post. SR dla Łodzi-
zał WSA w Szczecinie, „wobec powyższej (przyjętej w Konstytucji -Śródmieścia z 10.6.2019 r., III C 693/18, Legalis.
WHO – przyp. Autora), obowiązującej definicji legalnej «zdrowia», 31 D. Miękisz, Czy ciąża może być zagrożeniem dla zdrowia psychicznego?: Argument
za dopuszczalnością aborcji, Filozofia w Praktyce 2022, t. 8, art. 9, s. 1.
nie może być wątpliwości, że pojęciem tym należy objąć tak do- 32 Ibidem, s. 1.
brostan fizyczny, jak też psychiczny, nie dając żadnemu z nich 33 W. Wróbel, Konstytucyjne gwarancje ochrony życia a przesłanki dopuszczalności
29
pierwszeństwa, ale też nie pomijając żadnego z nich” . Część są- aborcji, w: Konstytucyjna formuła ochrony życia. Seminarium Biura Analiz Sejmo-
wych, Kraków 2007.
dów przyjmuje również rozumienie WHO przy wykładni „zdrowia” 34 J. Lipski, P. Chybalski, Informacja porównawcza dotycząca modeli zapisu konsty-
tucyjnej gwarancji ochrony życia ludzkiego w perspektywie dopuszczalności usu-
24 The European Abortion Policies Atlas, European Parliamentary Forum for Sexual nięcia ciąży, w: Konstytucyjna formuła ochrony życia. Seminarium Biura Analiz
and Reproductive Rights 2021, źródło: epfweb.org/sites/default/files/2021-09/ Sejmowych, Warszawa 2006.
ABORT%20Atlas_EN%202021-v5.pdf [dostęp: 2.4.2024 r.]. 35 Orzeczenie K 1/20, pkt 20.
25 Z. Majkowska, M. Gutowska-Ibbs, Dopuszczalność przerwania ciąży z powodu 36 S. Zagórski, „Tak. Wypisuję zaświadczenia kobietom w ciąży z wadą letalną
zagrożenia dla zdrowia lub życia kobiety ciężarnej, Medyczna Wokanda 2022, płodu”. Rozmowa z psychiatrą 2021, źródło: oko.press/tak-wypisuje-zaswiadcz-
t. 17/18, s. 38. enia-kobietom-w-ciazy-z-wada-letalna-plodu-rozmowa-z-psychiatra [dostęp:
26 Konstytucja Światowej Organizacji Zdrowia, Porozumienie zawarte przez Rządy 2.4.2024 r.].
reprezentowane na Międzynarodowej Konferencji Zdrowia i Protokół dotyczą- 37 K. Klinger, P. Nowosielska, Aborcja z zaświadczeniem od psychiatry, 2021, źródło:
cy Międzynarodowego Urzędu Higieny Publicznej, podpisane w Nowym Jorku serwisy.gazetaprawna.pl/zdrowie/artykuly/8256416,aborcja-zaswiadczenie-od-
22.7.1946 r. Dz.U. z 1948 r. Nr 61, poz. 47. -psychiatry.html [dostęp: 2.4.2024 r.].
27 T.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 917. 38 Źródło: ordoiuris.pl/ochrona-zycia/dziecko-uratowane-dzieki-wyrokowi-tk-
28 K. Eichstaedt, P. Gałecki, K. Bobińska, Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. szpital-w-bialymstoku-powolal-sie-na-opinie-ordo [dostęp: 2.4.2024 r.].
Komentarz, Warszawa 2016, s. 15–16. 39 Decyzja dostępna pod adresem: federa.org.pl/wp-content/uploads/2023/05/de-
29 Wyrok WSA w Szczecinie z 23.2.2023 r., II SA/Sz 1061/22, Legalis. cyzja-RPPBialystok_aborcja.pdf [dostęp: 2.4.2024 r.].

edukacjaprawnicza.pl KLINIKA Nr 39–40 (44–45)/2025 33