Page 33 - Klinika nr 39–40 (44–45)/2025

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

mierze poradnictwo prawne, a nie reprezentowanie klienta przez Podsumowanie
klinikę. Pod tym względem polski system wydaje się być bardziej Kliniki prawa, działające zarówno w Polsce, jak i w Stanach Zjed-
racjonalny niż amerykański. Poza tym trudno wyobrazić sobie, pod noczonych, stanowią nieocenione źródło doświadczenia dla stu-
względem finansowania, sytuację, w której klinika prawa w Polsce dentów prawa oraz cenną pomoc dla społeczności lokalnych. Ana-
oddaje sprawę na okres wakacyjny kancelarii prawnej. Zarówno liza ich funkcjonowania ukazuje różnorodność podejść wynikającą
University of Nevada Las Vegas, jak i University of California Los An- z odmiennych tradycji prawnych, systemów edukacyjnych i specy-
geles są uczelniami, które pobierają niemałe opłaty za czesne, więc fiki kulturowej. Pomimo tych różnic wspólnym mianownikiem po-
budżet na przeprowadzanie zajęć i inne inicjatywy jest na pewno zostaje zaangażowanie w kształcenie praktyczne przyszłych praw-
znaczący, co umożliwia realizowanie tego typu przedsięwzięć. ników i prawniczek oraz dostarczanie bezpłatnej pomocy prawnej.
Wywiady przeprowadzone z prof. Cross i prof. Eagly z uczelni ame-
Najciekawsze case’y rykańskich pozwoliły na głębsze zrozumienie unikalnych cech wy-
Pod koniec wywiadów z Paniami Profesor zapytałam, które branych klinik prawa w Stanach Zjednoczonych oraz ich wpływu
ze spraw prowadzonych przez kliniki najbardziej zapadły im w pa- na edukację prawniczą. Wskazują one na istotną rolę autonomii
mięć przez swoją nietypowość lub wagę podjętego tematu. klinik oraz szerokie spektrum oferowanych usług, co pozwala
Profesor Eagly jako jedną z takich spraw wskazała stosunkowo na pełniejsze przygotowanie studentów do praktyki zawodowej.
niedawną sytuację, kiedy do kliniki prawa wpłynęła sprawa osoby, Z kolei kliniki prawa działające w Polsce podkreślają wagę zinte-
która została skazana na wyrok dożywotniego pozbawienia wol- growania teorii z praktyką oraz bezpośrednie wsparcie lokalnych
ności. Zdaniem kliniki można było wystąpić z wnioskiem o zwol- społeczności.
nienie, z uwagi na fakt, że osoby w podobnej sytuacji dostawały Jednak warto zwrócić uwagę na problem wynikający z wejścia
znacznie łagodniejszy wymiar kary. Sprawa miała swój bieg w okre- w życie ustawy zapewniającej dostęp do punktów nieodpłatnej po-
sie pandemii COVID-19, więc klinika próbowała argumentować mocy prawnej finansowanych ze środków publicznych. Rola uni-
swój wniosek podatnością na zakażenie tym wirusem, co mogło wersyteckich poradni prawnych w Polsce w ostatnich latach ule-
doprowadzić skazanego do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, gła absolutnemu zmarginalizowaniu. Jeszcze kilkanaście lat temu
a nawet śmierci. Podczas przygotowywania wniosku i prowadze- udzielały tysięcy porad prawnych, a obecnie do uniwersyteckich
25
nia rozmów z klientem okazało się, że w czasie, kiedy klient był poradni prawnych trafiają naprawdę nieliczni .
skazywany na wyrok dożywotniego pozbawienia wolności, nie był W obliczu rosnących wyzwań społecznych i prawnych rola tych
on rzetelnie reprezentowany przez pełnomocnika i dopatrzyli się instytucji powinna zyskiwać na znaczeniu. Ważne jest, aby kon-
mnóstwa niedociągnięć. W trakcie okazało się także, że pełnomoc- tynuować wymianę doświadczeń i najlepszych praktyk pomiędzy
nik stracił prawo wykonywania zawodu. Klinika poświęciła wiele różnymi systemami, co pozwoli na dalszy rozwój i doskonalenie
czasu i uwagi, aby zebrać potrzebne dowody w sprawie, zwłaszcza modelu klinik prawa na całym świecie.
dot. wadliwej reprezentacji skazanego, co wymagało poświęcenia
ogromnej ilości czasu i użycia wszelkich kontaktów, jakie posia- Streszczenie
dała prof. Eagly. Finalnie udało się wykazać, że gdyby skazany był Artykuł porównuje funkcjonowanie klinik prawa w Polsce i Sta-
prawidłowo reprezentowany przed sądem, to nie zostałby ska- nach Zjednoczonych, ukazując różnice i podobieństwa wynikające
zany na dożywotnie pozbawienie wolności i ostatecznie wyszedłby z odmiennych tradycji prawnych i systemów edukacyjnych, co zo-
na wolność po 20 latach. (!). stało przygotowane na podstawie wywiadów z dyrektorkami ame-
Z kolei prof. Cross wskazywała wiele niesamowitych spraw, gdzie rykańskich klinik prawa – Profesor Courtney Cross z University of
faktycznie studenci z kliniki prawa pod jej okiem podołali bardzo Nevada, Las Vegas i Profesor Ingrid Eagly z University of California,
trudnym i nacechowanym emocjonalnie sprawom. Jako przykład Los Angeles. Kliniki prawa w Polsce są integralną częścią programów
Profesor podała sprawę z minionego semestru, gdzie jej studen- nauczania na uniwersytetach, podczas gdy w Stanach Zjednoczo-
tom udało się uzyskać zakaz zbliżania się dla 18-letniej dziew- nych mają większą autonomię i oferują szersze spektrum usług.
czyny przeciwko jej byłemu chłopakowi molestującemu ją seksual- Relacja z wywiadu podkreśla, że pomimo różnic kliniki prawa, za-
nie . Dziewczyna była przez niego zastraszana, co uniemożliwiało równo w Polsce, jak i w Stanach Zjednoczonych, pełnią kluczową
jej normalne funkcjonowanie i granie na koncertach, w których rolę w kształceniu praktycznym przyszłych prawników i prawniczek
uczestniczyła jako studentka muzyki. Ostatecznie po uzyskaniu oraz świadczeniu bezpłatnej pomocy prawnej, a międzynarodowa
zakazu zbliżania się dziewczyna zorganizowała wielki koncert, wymiana doświadczeń może przyczynić się do ich dalszego rozwoju.
na który zaprosiła prof. Cross wraz ze studentami, co Pani Profe-
sor wspomina jako niezwykle wzruszającą chwilę dla jej studentów. Słowa kluczowe: klinika prawa, Polska, Stany Zjednoczone, po-
Wspominała także sprawy, w których rodzice odzyskiwali opiekę radnia prawna, wywiad, porównanie klinik prawa
nad swoimi dziećmi, które zostały im odebrane często z powodów
finansowych, czy także sprawę 70-latki, która odbywała karę doży- Operation of selected law clinics in the United States
wotniego pozbawienia wolności za zabójstwo swojego oprawcy sek- (report on interviews with Professor Courtney Cross
sualnego, gdzie klinika podołała wyzwaniu i sprawiła, że kobieta and Professor Ingrid Eagly) versus operation of
wyszła na wolność po 30 latach. W trakcie rozmowy prof. Cross selected law clinics at Polish universities
podkreślała, że oczywiście nie każda sprawa kończy się zwycię-
stwem w sądzie czy rozwiązaniem zmieniającym czyjeś życie, ale
w jej odczuciu każdy student z jej kliniki prawa może wskazać 25 Raporty z działalności uniwersyteckich poradni prawnych w latach 2024–2004,
jedną lub dwie sprawy, które zapamięta na całe życie. źródło: fupp.org.pl/kliniki-prawa/publikacje/raporty [dostęp: 17.3.2025 r.].

www.beck.pl

edukacjaprawnicza.pl KLINIKA Nr 39–40 (44–45)/2025 29