Page 32 - Klinika nr 39–40 (44–45)/2025

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

Moim podstawowym pytaniem było, na jakiej podstawie studenci i prof. Eagly odpowiedziały, że w przeważającej większości są oni
i studentki mogą reprezentować klientów w sądzie (i nie tylko). niezwykle pomocni i wyrozumiali, często także podpowiadają ko-
Zastanawiałam się, czy jest to tylko praktyka dozwolona przez lejne kroki studentom. Większość sędziów rozumie zasady funk-
niektóre sądy, czy jest to uregulowane przepisami. Obydwie Panie cjonowania klinik prawa i podchodzi do studentów z pozytywnym
Profesor wskazały, że kwestia występowania studentów i studen- nastawieniem, i chce, aby ci nauczyli się jak najwięcej.
tek przed sądami zależy od regulaminu, jaki przyjmie dany sąd. Ciekawiło mnie również, jak Panie Profesor przygotowują studen-
Sądy stanowe mogą więc przyjąć odmienne kryteria od sądów fe- tów do wystąpień w sądzie czy na przesłuchaniach, i co dzieje się
deralnych, i odwrotnie. Kluczową zasadą jest: 1) posiadanie dobrej w sytuacji, kiedy student podczas rozprawy nie będzie miał wy-
17
opinii oraz 2) bycie nadzorowanym przez prawnika wykonują- starczającej wiedzy na zadane pytanie lub nie zareaguje w odpo-
cego zawód. Profesor Eagly jako prawniczka działająca w Kalifor- wiedni sposób. Tutaj zgodnie, prof. Cross i prof. Eagly, odpowia-
nii wskazała, że właśnie w tym stanie California Bar Association dały, że poświęcają przed takimi wydarzeniami bardzo dużo czasu
(odpowiednik polskiej Okręgowej Rady Adwokackiej) opubliko- i uwagi studentom, tak aby byli doskonale przygotowani do swoich
wała zasady dopuszczalności studentów z uniwersytetów w Kali- wystąpień. Jednak oczywistym jest, że zdarzają się sytuacje nie-
fornii w reprezentowaniu klientów klinik prawa przed sądami. przewidziane i na taką ewentualność także są przygotowane. Pod-
18
Studenci muszą więc uzyskać certyfikat od California Bar Asso- kreślały, że nie ma możliwości, aby student występował w sądzie
ciation dopuszczający ich do występowania w sądach stanowych bez ich obecności. Zawsze uczestniczą one w rozprawach razem
stanu Kalifornia . Z wypowiedzi Pań Profesor wywnioskowałam, z podopiecznymi i w razie konieczności przejmują kontrolę nad
19
że zarówno Newada, jak i Kalifornia mają podobne rozwiązania sytuacją. Profesor Eagly wskazała na ciekawy aspekt występowa-
w tym zakresie. W obydwu przypadkach możliwość uczestnicze- nia studentów z klinik prawa w sądach, tzn. jej zdaniem obecność
nia przez studentów w zajęciach klinicznych, jak i reprezentowanie studenta z kliniki prawa może być czasami elementem, który prze-
przez nich klientów uregulowane jest stanowymi lub federalnymi waży na korzyść klienta, co wynika z tego, że sędziowie są bardziej
wewnętrznymi regulaminami, gdzie wskazane są szczegółowe kry- wyrozumiali dla osób uczących się w klinikach i mogą nawet pod-
teria, które muszą spełniać studenci. Kryteria to m.in. ukończe- świadomie podpowiadać, czy wybaczać niektóre potknięcia, co nie
nie koniecznych zajęć (np. z procedury cywilnej, administracyjnej miałoby miejsca podczas normalnej rozprawy.
i karnej) i uzyskanie konkretnej minimalnej liczby punktów za za- Po trzecie, wracając do podstawowych różnic pomiędzy wybranymi
jęcia (co dyskwalifikuje osoby będące na 1. lub na początku 2. roku polskimi a amerykańskimi klinikami prawa, zastanawiało mnie,
studiów prawniczych) . co dzieje się ze sprawą, którą podejmie klinika prawa, po tym jak
20
Natomiast jeśli chodzi o sądy federalne, należy spełnić wymagania, skończy się rok akademicki i studenci skończą swoje zajęcia w kli-
które dany sąd federalny publikuje również w formie zasad repre- nice. Zastanawiałam się, czy w takiej sytuacji kolejna grupa stu-
zentowania klientów przez studentów pod okiem doświadczonych dentów w kolejnym roku przejmuje tę sprawę, a podczas okresu
prawników. W Sądzie Federalnym dla Dystryktu Północnej Kalifor- wakacyjnego „leży” ona i czeka na podjęcie jej przez nowe osoby,
nii konieczne jest złożenie wniosku oraz wskazanie wyznaczonego czy może jest jakieś inne rozwiązanie. Odpowiedź prof. Cross
dla danej sprawy sędziego, który wyraża zgodę na dopuszczenie i prof. Eagly bardzo mnie zaskoczyła – okazało się, że w sytuacji,
takiej osoby do reprezentowania klienta przed sądem . Student kiedy sprawa nie została zamknięta przez studentów podczas roku
21
lub studentka, który spełni wymagania, ma wtedy możliwość akademickiego, przejmują one osobiście daną sprawę i kontynuują
do „(i) negocjowania w imieniu i na rzecz klienta lub występowania ją na własną rękę.
w postępowaniach alternatywnych metod rozwiązywania sporów Panie Profesor opowiadały mi, że oczywiście przy wyborze spraw
(ADR), pod warunkiem, że działania te są prowadzone pod ogól- przed rozpoczęciem danego roku akademickiego starają się je do-
nym nadzorem nadzorującego adwokata; (ii) występowania w imie- bierać tak, żeby przewidywalnie miały szansę skończyć się przed
niu klienta w procesie dotyczącym wykroczenia lub drobnego końcem danego roku akademickiego. Jednak nie da się przewidzieć
przestępstwa, pod warunkiem, że występowanie odbywa się pod wszystkich scenariuszy i czasu trwania poszczególnych etapów
ogólnym nadzorem nadzorującego adwokata, który jest natych- spraw, zwłaszcza na etapie sądowym. Profesor Cross wskazywała
miast dostępny do udziału w postępowaniu, jeśli sędzia zdecyduje nawet na problem, który pojawia się przy takim rozwiązaniu, tzn.
się wymagać obecności nadzorującego adwokata, a jeśli klient jest klienci czasami celowo przedłużają dane etapy spraw i np. opóź-
oskarżonym w sprawie karnej, klient złożył zgodę w sądzie; oraz niają dostarczenie potrzebnych dokumentów, żeby sprawa została
(iii) występowania w imieniu klienta w jakimkolwiek innym postę- ostatecznie przejęta przez nią, a nie studentów z kliniki prawa.
powaniu lub procesie publicznym, pod warunkiem, że wystąpienie Profesor Cross wskazywała także, że zdarzają się kliniki prawa,
odbywa się pod bezpośrednim i natychmiastowym nadzorem nad- które płacą kancelariom za przejęcie wszystkich spraw w klinice
22
zorującego adwokata, który jest obecny podczas postępowania” . na okres letni. Z kolei inne kliniki mogą zdecydować się na odda-
Na moje kolejne pytanie dotyczące tego, jaki jest stosunek pro- nie sprawy organizacji pomocy prawnej.
fesjonalnych pełnomocników i sędziów do studentów z klinik W Polsce takie podejście wydaje się niewyobrażalne, biorąc pod
prawa, którzy występują przed sądem, zarówno prof. Cross, jak uwagę to, że większość profesorów i profesorek uczących w klini-
kach prawa posiada także prace w kancelariach czy firmach, gdzie
17 Dosłowne tłumaczenie pojęcia „be in a good standing”, które oznacza właśnie cie- natłok obowiązków nie pozwoliłby raczej na tego typu rozwiązanie.
szenie się dobrą opinią, co w przypadku studentów i studentek oznacza w szcze-
gólności nienaganne zachowanie, wysokie oceny i referencje od profesorów i pro- Poza tym w Polsce sprawa w klinice najczęściej kończy się wyda-
23
fesorek. niem opinii prawnej, rzadziej sporządzeniem pisma dla klienta .
18 California Rules of Court. Division 4. Appearances and Practice by Individuals Możliwe jest także towarzyszenie klientowi w sądach lub urzędach,
who are not members of the State Bar of California, 9.42–9.46, 2009, Rule 9.42.
24
19 Ibidem. w zależności od potrzeb danej sprawy . Jest to więc w znaczącej
20 Ibidem.
21 Local Rules of Practice in Civil Proceedings before the United States District Court 23 M. Klauze, Kilka słów o klinikach prawa, s. 13.
for the Northern District of California, Last Review 2024, Rule 11–9. 24 J. Ciepała, Świadczenie pomocy prawnej przez poradnię, w: D. Łomowski (red.),
22 Ibidem, Rule 11–9(b)(1–3). Ł. Bojarski (opr.), Studencka poradnia prawna, s. 143–146.
28 KLINIKA Nr 39–40 (44–45)/2025 fupp.org.pl