Page 8 - Klinika nr 25 (30)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

Sądowe ustalenie ojcostwa

dziecka poczętego

mgr Agnieszka Problematyka sądowego ustalenia ojcostwa dotyczy dzieci pozamałżeńskich. Zasada wywodząca
Kwiecień-Madej* się z prawa rzymskiego stanowiła, że pater semper incertus est, a jeszcze bardziej restrykcyjne
stanowisko zajmował w tej kwestii Kodeks Napoleona z 1804 r., zakazując ustalania ojcostwa .
1
Wprowadzenie tej instytucji do porządku prawnego uznawane jest za najważniejszy przejaw
zrównania pozycji dzieci pozamałżeńskich z pochodzącymi ze związku małżeńskiego w zakresie
prawa do poznania swego pochodzenia .
2

Sądowe ustalenie ojcostwa dziecka poczętego stanowi przedmiot Dziecko bowiem uzyskuje zdolność prawną dopiero od chwili uro-
dyskusji doktrynalnej zarówno w obecnie obowiązującym stanie dzenia, a przed tą chwilą nie może być stroną w procesie w ogóle,
prawnym, jak i w okresie obowiązywania Kodeksu rodzinnego a więc i w sprawie o ustalenie ojcostwa. Przepis zaś art. 47 § 1 KR
z 1950 r. , w którym kwestii tego sposobu ustalania pochodze- (obecnie art. 84 § 1 KRO – przyp. aut.) nie pozwala na przyznanie
3
nia dziecka od mężczyzny był poświęcony art. 47 KR. W aktualnie matce prawa żądania sądowego ustalenia ojcostwa w takiej sytu-
obowiązującej ustawie sądowe ustalenie ojcostwa regulowane jest acji, w której dziecko jako podmiot praw i obowiązków jeszcze nie
przepisami art. 84 i art. 85 KRO. Nie przewidują one wprost, po- istnieje” .
6
dobnie jak art. 47 KR z 1950 r., możliwości wykorzystania tego Pogląd ten odegrał znaczącą rolę w kształtowaniu się dyskusji dok-
sposobu ustalania stosunków filiacyjnych w odniesieniu do dziec- trynalnej w tym zakresie. Przeciwko dopuszczalności sądowego
ka w fazie prenatalnej. Rozstrzygnięcie problemu dopuszczalno- ustalenia ojcostwa dziecka poczętego opowiedział się jednoznacz-
ści sądowego ustalenia ojcostwa dziecka poczętego nie jest jednak nie J. Ignatowicz . Takie stanowisko jest konsekwencją poglądu
7
de lege lata oczywiste i bezdyskusyjne . o nieobowiązywaniu w polskim systemie prawnym zasady nascitu-
4
rus pro iam nato habetur… oraz przyjęcia, że stan cywilny powsta-
1. Przegląd stanowisk doktryny w zakresie je dopiero z chwilą urodzenia się dziecka. Przyjęcie takich założeń
dopuszczalności sądowego ustalenia ojcostwa skutkowało wnioskiem, że wyrok ustalający ojcostwo przed uro-
dziecka poczętego dzeniem się dziecka stwarzałby pewne prawa podmiotowi, który
Literalna wykładnia art. 84 § 1 KRO, stanowiąc o katalogu osób jeszcze nie istnieje.
legitymowanych czynnie do zainicjowania postępowania o ustale- Zdaniem J. Gwiazdomorskiego powództwo o ustalenie ojcostwa
8
nie ojcostwa, nie precyzuje momentu początkowego, od którego może być wytoczone dopiero po urodzeniu się dziecka. Jako przy-
dopuszczalne jest wystąpienie z takim powództwem. czynę tego stanu wskazuje on brak możliwości określenia kon-
Przeważająca część doktryny oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego kretnego okresu poczęcia dziecka. Ówczesny stan nauk medycz-
wyrażają pogląd o niedopuszczalności ustalenia ojcostwa dziecka nych uniemożliwiał bowiem przeprowadzenie dowodu z badań
poczętego, a nawet wytoczenia takiego powództwa w okresie mię- krwi do chwili ukończenia przez dziecko 6. miesiąca życia, a przed
dzy poczęciem dziecka a jego urodzeniem się. ukończeniem 3. roku życia, a zatem antropologicznego dowodu
Duże znaczenie dla wykładni przepisów odnoszących się do są- biologicznego pochodzenia dziecka. Wszystkie te okoliczności
dowego ustalenia ojcostwa ma uchwała Całej Izby Cywilnej Sądu wpływały na brak możliwości uzyskania istotnej dla rozstrzygnię-
5
Najwyższego z 6.12.1952 r. , dotycząca wytycznych wymiaru cia postępowania wiedzy o pochodzeniu dziecka .
9
sprawiedliwości i praktyki sądowej, zgodnie z którą: „Okoliczność, Do grona przeciwników sądowego ustalenia ojcostwa dziecka po-
11
że ustalenie ojcostwa stwierdza stan istniejący od chwili poczęcia czętego zaliczyć można również B. Dobrzańskiego oraz S. Szera .
10
dziecka, nie usprawiedliwia jednak wniosku, by dopuszczalne było Dobrzański jako przyczynę niedopuszczalności sądowego ustalenia
– nietrafnie tolerowane niekiedy w praktyce sądowej – powódz- ojcostwa dziecka poczętego wskazuje brak podmiotowości prawnej
two o ustalenie ojcostwa, a tym więcej wydanie w tym przedmiocie
6 Tamże.
wyroku, w czasie po poczęciu dziecka, a przed jego urodzeniem. 7 J. Ignatowicz, Stan cywilny i jego ochrona, Annales Universitatis Mariae Curie-Skło-
dowska 1963, s. 139; tenże, Komentarz. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Warszawa
1975, s. 333, 506‒507,
* Instytut Prawa Cywilnego Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu 8 J. Gwiazdomorski, Sądowe ustalenie ojcostwa, Warszawa 1977, s. 3‒4, tenże: Prawo
Wrocławskiego rodzinne, s. 85, którym zaprezentował konsekwentne stanowisko o braku możli-
A. Stegent, Problemy ustalenia ojcostwa, PiM, http://www.prawoimedycyna. wości ustalenia okresu koncepcyjnego przed urodzeniem się dziecka na tle przepi-
1
pl/?str=artykul&id=194 (dostęp: 8.5.2018 r.). sów prawa rodzinnego z 1946 r.
Tak J. Strzebinczyk, Prawo rodzinne, Warszawa 2013, s. 226. Tak również: J. Dąbrowa, Dochodzenie roszczeń majątkowych związanych z ojco-
2 9
3 Dalej jako: KR. stwem, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego, Seria A, Nr 10, Prawo III,
M. Domański, [w:] K. Osajda (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Wrocław 1958, s. 224 i nast.
4
Tom V, Warszawa 2017, s. 1110. 10 B. Dobrzański, Ojcostwo i macierzyństwo. Stosunki między rodzicami i dziećmi,
Uchwała Izby Cywilnej SN z 6.12.1952 r., C. Prez. 166/52, źródło: http://prawo. Katowice 1965/1966, s. 26.
5
legeo.pl/prawo/c-prez-166–52/ (dostęp: 7.8.2017 r.), zwana dalej wytycznymi. 11 S. Szer, Prawo rodzinne w zarysie, Warszawa 1969, s. 180.
www.edukacjaprawnicza.pl 1(171) rok akademicki 2018/2019 7

KLINIKA 25(30) 2018.indd 7 28.01.2019 14:42