Page 9 - Klinika nr 25 (30)/2018

DEBATA ŚRODOWISKOWA

nasciturusa, Szer odwołał się do argumentu systemowego, wskazu- Sądu Najwyższego z 1952 r., dostrzegając interes państwa w jak
jąc, że art. 85 KRO stanowi prawnomaterialną podstawę powódz- najwcześniejszym prawidłowym ustaleniu ojcostwa.
twa o ustalenie, co przesądza o niedopuszczalności sądowego usta- Do grona zwolenników dopuszczalności sądowego ustalenia oj-
lenia ojcostwa wobec nasciturusa . costwa dziecka poczętego zalicza się również A. Dyoniak. Uza-
12
Przeciwnikiem dopuszczalności sądowego ustalenia ojcostwa wo- sadnienie, na którym go opiera, jest jednak w obecnym stanie
13
bec dziecka poczętego jest również K. Pietrzykowski . Pogląd swój, prawnym nieaktualne. Wywodzi on bowiem tę możliwość z faktu
podobnie jak J. Ignatowicz, opiera on na twierdzeniu o nieobowią- przyznania nasciturusowi zdolności prawnej w zakresie praw oso-
zywaniu w polskim systemie prawnym zasady nasciturus pro iam bistych na podstawie art. 8 § 2 KC w brzmieniu obowiązującym
17
nato habetur... Argumentem, który ostatecznie zakończył doktry- od 16.3.1993 r. do 4.1.1997 r. .
nalne dyskusje nad dopuszczalnością sądowego ustalenia ojcostwa Zasadność poglądu o dopuszczalności sądowego ustalenia ojco-
przed urodzeniem się dziecka, jest zdaniem autora uchylenie art. 8 stwa wobec nasciturusa szczegółowej analizie poddaje J. Mazurkie-
18
§ 2 KC. Przyznanie nasciturusowi warunkowej zdolności prawnej wicz . Autor ten dostrzega nieaktualność stanowiska wyrażone-
nie ma w jego ocenie wpływu na ostateczną ocenę tej problema- go przez SN w uchwale z 6.12.1952 r. w tym zakresie ze względu
tyki. na wzrost liczby orzeczeń dotyczących sytuacji dziecka poczętego.
Za dopuszczalnością sądowego ustalenia pochodzenia dziecka po- Dotyczą one m.in.: możliwości zaskarżenia przez dziecko odrzu-
czętego od mężczyzny opowiedział się B. Walaszek , który traktuje cenia spadku, dokonanego przez jego ojca w chwili, gdy było ono
14
tę kwestię jako konsekwencję zasady ochrony dziecka poczętego jeszcze in statu nascendi; prawa do renty dziecka, które urodziło się
i szerszej zasady dobra dziecka. Autor wskazuje na jednorodzajo- po śmierci ojca zabitego na skutek nieszczęśliwego wypadku; rosz-
wy interes prawny dziecka zarówno w odniesieniu do dobrowol- czenia odszkodowawczego za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdro-
nego uznania, jak i sądowego ustalenia. Jako argument wspiera- wia dziecka, jeśli czyn je wywołujący nastąpił przed urodzeniem
jący to stanowisko odnosi się do kwestii kurateli ventris nominae, się; zadośćuczynienia za śmieć ojca, która nastąpiła, gdy dziecko
której wykorzystanie umożliwiłoby kuratorowi spełniającemu rolę było tylko poczęte; uprawnienia z umowy ubezpieczenia od nie-
przedstawiciela ustawowego dziecka poczętego wytoczenie w jego szczęśliwych wypadków dziecka in statu nascendi w chwili śmierci
imieniu takiego procesu jeszcze przed urodzeniem się dziecka. Au- jego ojca . Orzeczenia te przyczyniły się do wyeksponowania zna-
19
tor jako osobę legitymowaną czynnie do wytoczenia takiego postę- czenia problemu zdolności prawnej nasciturusa, która przestała być
powania wskazuje również matkę. tym samym oczywistą kwestią.
De lege ferenda również S. Cherempiński uznaje dopuszczalność Następnie autor zwrócił uwagę na fakt, że od czasu wytycznych
15
sądowego ustalenia pochodzenia dziecka poczętego od mężczy- z 1952 r. powszechnie akceptowana przez doktrynę jest koncepcja
zny. Rozważając ten problem, skupia się na deklaratywnym cha- warunkowej zdolności prawnej nasciturusa, której zakres wpraw-
rakterze sądowego ustalenia ojcostwa jako potwierdzającym stan dzie jest dyskutowany, ale fakt istnienia raczej bezdyskusyjny.
istniejący od chwili poczęcia. Z tego faktu wywodzi Cherempiński Odnosząc się do argumentu o braku możliwości ustalenia okresu
zasadność dopuszczenia sądowego ustalenia ojcostwa od tego sa- koncepcyjnego, o którym mowa w domniemaniu wynikającym
mego momentu. Autor ten zauważa również, że skoro literatura z art. 85 KRO, przed urodzeniem się dziecka, jako przemawiają-
dopuszcza możliwość dochodzenia sądowego ustalenia ojcostwa cego za niedopuszczalnością sądowego ustalenia ojcostwa na tym
16
po śmierci dziecka , to tym bardziej ten sposób ustalania pocho- etapie, J. Mazurkiewicz stwierdza, że jego szerokie ramy mają słu-
dzenia powinien być akceptowany w odniesieniu do nasciturusa. żyć ochronie kobiety ciężarnej i jej pozamałżeńskiego dziecka i zo-
W swej argumentacji odwołuje się do wytycznych Izby Cywilnej stały skonstruowane na podstawie przeciętnego okresu trwania
ciąży. Uszczegółowienie okresu poczęcia dziecka w realiach kon-
kretnej sprawy stanowi przedmiot opinii biegłego, który z dużą do-
12 Pogląd o niedopuszczalności sądowego ustalenia pochodzenia dziecka poczęte- kładnością, na podstawie oceny stadium rozwojowego dziecka, jest
go od mężczyzny, powołując się na wskazane wyżej argumenty, wyrazili również: w stanie określić czas jego poczęcia. Dowód tego rodzaju mógłby
A. Wolter, Prawo cywilne – zarys części ogólnej, Warszawa 1967, s. 135; S. Grzybow-
ski, [w:] J. Piątkowski (red.), System prawa rodzinnego i opiekuńczego, Ossolineum zostać wykorzystany w postępowaniu sądowym mającym na celu
1985, s. 308; J. Winiarz, Prawo rodzinne, Warszawa 1974, s. 171; A. Sabuda, Cha- ustalenie ojcostwa, zwłaszcza że jest on dopuszczalny w postępo-
rakter i przesłanki realizacji roszczeń matki dziecka pozamałżeńskiego związanych waniu odnoszącym się do zabezpieczenia roszczeń na podstawie
z ciążą i porodem, NP 1966, Nr 5, s. 596; Z. Krzemiński, Sądowe ustalenie ojcostwa,
20
Warszawa 1966, s. 7. art. 142 KRO .
13 K. Pietrzykowski, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Komentarz, K. Pietrzykowski W nowszej literaturze również pojawiają się poglądy przychylne
(red.), Warszawa 2018, s. 718‒719.
14 B. Walaszek, Nasciturus w prawie cywilnym, PiP 1956, z. 7, s. 128‒129; tenże, Są- dopuszczeniu prawnej możliwości sądowego ustalenia ojcostwa.
dowe ustalenie nieślubnego ojcostwa w polskim prawie międzynarodowym pry- M. Domański przyjmuje, że w aktualnie obowiązującym stanie
watnym, Rozprawy i Studia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1959, s. 57‒58; prawnym nie istnieją przeszkody konstrukcyjne dla warunkowego
tenże, Ustalenie ojcostwa dziecka małżeńskiego w polskim prawie rodzinnym i pol-
skim prawie międzynarodowym prywatnym i procesowym, Zeszyty Naukowe Uni- ustalenia ojcostwa wyrokiem sądu jeszcze przed urodzeniem się
wersytetu Jagiellońskiego, Rozprawy i Studia, t. XLIX, Kraków 1962, s. 135. dziecka .
21
15 S. Cherempiński, Czy dziecko poczęte winno być uznane za podmiot prawa?,
NP 1958, Nr 2, s. 84. Problemowi dopuszczalności sądowego ustalenia ojcostwa w okre-
16 Należy mieć na względzie fakt, że pogląd ten został wyrażony w nieobowiązującym sie prenatalnym uwagę poświęca również J. Haberko. Autorka w kon-
już stanie prawnym. Wejście w życie ustawy z 17.6.2004 r. o zmianie ustawy Ko- tekście rozważań nad zasadnością skonstruowania instytucji odpo-
deks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 162, poz. 1691
ze zm.) doprowadziło do zmiany m.in. art. 84 KRO. Przed wejściem w życie zmian
wynikających z tej nowelizacji brak było przepisu, który jednoznacznie wyłączałby 17 A. Dyoniak, Pozycja nasciturusa w obszarze majątkowego prawa prywatnego, RPEIS
możliwość sądowego ustalenia ojcostwa dziecka zmarłego, wobec czego w literatu- 1994, z. 3, s. 55.
rze dopuszczano ustalenie ojcostwa po śmierci dziecka. Legitymacją czynną do wy- 18 J. Mazurkiewicz, Ochrona dziecka poczętego w świetle Kodeksu rodzinnego i opie-
toczenia powództwa tego rodzaju dysponowali matka dziecka oraz prokurator. Tak: kuńczego, Acta Uniwersitatis Wratislaviensis No. 483, Wrocław 1985, s. 39‒46.
J. Ignatowicz, Komentarz. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Warszawa 1975, s. 573. 19 J. Mazurkiewicz, Dopuszczalność sądowego ustalenia ojcostwa dziecka poczętego,
Od 19.7.2004 r., po wejściu w życie ww. nowelizacji, stan prawny uległ zmianie. RPEIS 1974, z. 4, s. 150‒152.
Legitymację czynną do ustalenia ojcostwa po śmierci dziecka posiada obecnie, 20 T. Marcinkowski, Medycyna sądowa dla prawników, Warszawa 1982, s. 449.
na podstawie art. 84 § 1 zd. 2 KRO, wyłącznie prokurator. 21 M. Domański, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy..., s. 1111.

8 KLINIKA Nr 25 (30)/2018 www.fupp.org.pl

KLINIKA 25(30) 2018.indd 8 28.01.2019 14:42