Page 16 - Klinika nr 39–40 (44–45)/2025

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

13
male eyes and remain happily blind to the inequities of the system” . seksualnej. Ta ostatnia leży u podłoża prawnych zmian w prawie.
Czy i dziś taki pogląd jest słuszny? Jakie są argumenty za i prze- Przeanalizowana pod koniec lat 90. przez Stephen’a J. Schulhofera
ciw? I jak to jest? Czy to prawo narzuca, czy odzwierciedla ton, kładzie nacisk na element zgody . Co ciekawe, i co już tu warto
20
który na prawie nie poprzestaje? Piszą o tym zarówno historyczki podkreślić, jest to ten sam element, jaki podkreślają biolodzy jako
15
prawa , filozofki , jak i przyjmujące socjologiczną perspektywę warunek niezakłóconego doboru naturalnego, i w konsekwencji
14
obserwatorki życia społecznego . To dodatkowe punkty wskazu- – ewolucji .
21
16
jące na niezwykle pozytywny dydaktyczny potencjał nauczania
o przestępstwach seksualnych. W kierunku metodologii
Refleksja nad uczeniem o przestępstwach seksualnych obejmuje W polskim KK przestępstwo zgwałcenia obowiązuje z licznymi
22
metodologię, zakres i konkretną treść. Uwzględnię tu kontekst i częstymi zmianami od 1997 r. Przestępstwa seksualne zostały
zajęć na polskiej uczelni wyższej. Wyrazi się to w przybliżeniu ujęte w art. 197–205 KK, w rozdziale XXV, pt. Przestępstwa
obowiązującego stanu prawa. Proponuję jednak, by ucząc o gwał- przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. W ostatnim okre-
cie, przedstawić historię rozwoju tego przestępstwa. To pozwoli sie, 28.6.2024 r., Sejm przyjął ustawę nowelizującą KK. Zmiany
prześledzić ewolucję ratio legis umieszczenia tego przestępstwa dotyczą m.in. ustawowych znamion zgwałcenia z art. 197 KK
wśród przepisów karnych. Płynnie przeprowadzi to do analizy oraz ustawowych znamion wykorzystania bezradności i upośle-
współczesnej ewolucji przestępstwa zgwałcenia w polskich Ko- dzenia z art. 198 KK. Podpisane 10.8.2024 r. przez Prezydenta
deksach karnych, począwszy od 1918 r. Odpowie na pytanie, RP zmiany obowiązują od 13.2.2025 r. Sześciomiesięczne va-
23
24
w ilu faktycznie przepisach poświęconych przestępstwom sek- catio legis miało służyć społeczeństwu i judykaturze zrozumie-
sualnym mamy do czynienia z opisem zachowań odpowiadają- niu zmian. To zadanie jest wciąż aktualne. Zajęcia akademickie
cych zgwałceniu. Zwróci to w sposób naturalny uwagę na różnicę są stosowną do tego platformą. Zostały wprowadzone, by speł-
w stopniu kryminalizacji czynów pod względem przewidzianych nić wymóg implementacji definicji zgwałcenia z Konwencji
kar. Pozwoli zastanowić się, o czym ta różnica świadczy. Dlaczego stambulskiej.
obecność przemocy fizycznej pozwala nazwać czyn zgwałceniem, W Polsce od 1.8.2015 r. obowiązuje Konwencja RE o zapobieganiu
natomiast stosunek wymuszony pozycją (gdy w grę wchodzi za- i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (dalej
25
leżność służbowa), a więc w istocie przymusem psychicznym, jako: CETS210, Konwencja stambulska) . Rozdział V Konwen-
już za gwałt nie uchodzi i wobec tego jest zagrożony dużo niższą cji stambulskiej poświęcony jest prawu materialnemu. Artykuł 36
karą? CETS210 wyznacza ustawowe znamię przestępstwa zgwałcenia.
Czas też, by rozszerzyć program nauczania o pytanie, czy gwałt
– jako zachowanie seksualne – jest jednocześnie zachowaniem
z kręgu natury, a przez to naturalnym. To pozwoli przybliżyć, 20
uczącym się na wydziałach prawa, debaty toczone i na innych, S.J. Schulhofer, Unwanted sex. The culture of intimidation and the failure of law,
Harvard University Press, Cambridge Mass 1998.
biologicznych i neurobiologicznych polach. Będą mogli się zmie- 21 D.M. Buss, Kiedy mężczyźni źle się zachowują, s. 296.
rzyć z argumentami zwolenników teorii o zgwałceniu jako „zwy- 22 23 Ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny, t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 383.
Dz.U. z 2024 r. poz. 1228.
czajnym” ewolucyjnie wykształconym zachowaniu nastawionym 24 Ustawa z 28.6.2024 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny; Projekt (Druk Sejmowy
17
w świecie ssaków na sukces reprodukcyjny . Przeciwstawić je ar- Nr 209); „§ 1. Kto doprowadza inną osobę do obcowania płciowego przemocą,
gumentom wskazującym, że fakt występowania w naturze nie groźbą bezprawną, podstępem lub w inny sposób mimo braku jej zgody, podlega
karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15”; stan prawny ujęty w tekście na dzień
czyni zachowania „naturalnym”, usprawiedliwionym. Co więcej 12.12.2024 r.; ustawa z 28.6.2024 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz nie-
występowanie w naturze, także w celach reprodukcyjnych, może których innych ustaw. W ustawie z 6.6.1997 r. – Kodeks karny wprowadza się
następujące zmiany:
być w świetle procesów ewolucyjnych szkodliwe . Udowadnia 1) w art. 10 w § 2 wyrazy „art. 197 § 1, 3” zastępuje się wyrazami „art. 197 § 1,
18
się, że zgwałcenie nie jest typowym zachowaniem samczym i jest 1a, 3”;
w istocie zaburzeniem tego, co naturalne, także z punktu widze- 2) w art. 197:
a) § 1 otrzymuje brzmienie:
19
nia ewolucji . To może być istotna część materiału pozwalająca „§ 1. Kto doprowadza inną osobę do obcowania płciowego przemocą, groź-
na zebranie argumentów wyjaśniających źródła koncepcji, które bą bezprawną, podstępem lub w inny sposób mimo braku jej zgody, podlega
karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15”,
towarzyszą ukształtowaniu ustawowych znamion przestępstwa b) po § 1 dodaje się § 1a w brzmieniu:
zgwałcenia – koncepcji wolności seksualnej i koncepcji autonomii „§ 1a. Tej samej karze podlega, kto doprowadza inną osobę do obcowania
płciowego, wykorzystując brak możliwości rozpoznania przez nią znaczenia
13 H. Kennedy, Eva was framed, Vintage1992, s. 62. „widzą świat oczami mężczyzn czynu lub pokierowania swoim postępowaniem”,
i pozostają radośnie ślepi na nierówności systemu” c) § 2 otrzymuje brzmienie:
14 J. Bourke, Rape. A history from 1860 to the present, London 2008. „§ 2. Jeżeli sprawca w sposób określony w § 1 lub 1a doprowadza inną osobę
15 K. Manne, Entitled. How male privileges hurts women, Allen Lane, London 2020, do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności,
s. 56–74; K. Manne, Down girl. The logic of misogyny, Oxford University Press, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”;
New York 2018. 3) art. 198 otrzymuje brzmienie:
16 C. Criado Perez, Niewidzialne kobiety. Jak dane tworzą świat skrojony przez męż- „Art. 198. Kto, wykorzystując bezradność innej osoby lub wynikające z upośle-
czyzn, A. Sak (tłum.), Kraków 2020. dzenia umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psy-
17 R. Thornhill, N.W. Thornhill, Human rape: an evolutionary analysis, Ethology and chicznych znaczne ograniczenie zdolności do rozpoznania znaczenia czynu lub
Sociobiology 1983, Nr 4(3), s. 137–173; “Rape is forced copulation of a female pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego
by a male. By forced copulation we mean copulation without the female’s explicit lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czyn-
or implicit consent; it need not involve physical force. Males will always strive ności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.
to control female reproductive behavior and as mentioned above this may re- 25 Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet
sult in a conflict of male and female reproductive interests (s. 141)”; R. Thornhill, i przemocy domowej, sporządzona w Stambule 11.5.2011 r. (Dz.U. z 8.7.2015 r.
C.T. Palmer, Rape. A natural history of biological bases of sexual coercion, Cam- poz. 961, podpisana przez Polskę 18.12.2012 r. ratyfikowana została przez Sejm
bridge 2000, s. 189–199. RP 6.2.2015 r., przekazana 6.3.2015 r. do podpisu Prezydentowi RP i podpisana
18 M. Kimmel, An unnatural history of rape, w: Ch. Brown Travis (red.), Evolution, przez Prezydenta RP 14.3.2015 r. (Dz.U. z 23.3.2015 r. poz. 398). Konwencja
gender, and rape, Cambridge 2003, s. 221–233. nabrała mocy i weszła w życie 1.8.2014 r. Warunkiem wejścia w życie Konwencji
19 D.M. Buss, Kiedy mężczyźni źle się zachowują. Ukryte korzenie oszustw, mo- w ramach porządku prawnego Rady Europy była jej ratyfikacja przez 10 państw,
lestowania i przemocy seksualnej, A. Nowak-Młynikowska (tłum.), Sopot 2022, z których co najmniej osiem wchodziło w skład państw-członków Rady Europy.
s. 293–296. Nastąpiło to 1.8.2014 r.
12 KLINIKA Nr 39–40 (44–45)/2025 fupp.org.pl