Page 21 - Klinika nr 39–40 (44–45)/2025

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

prawa, niż wiedzieć i rozumieć, dlaczego jest takie, jakie jest. Po- Warto zadać pytanie, jaki charakter miało to przestępstwo? Chro-
nieważ prawo materialne i proceduralne było (i jest) wykładane niło człowieka czy rzecz, wartość w posiadaniu mężczyzny, który
oddzielnie, niewiele było przestrzeni na poznanie mechanizmów przez użycie kobiety tracił – bo i ona traciła na wartości? Było
odpowiedzialnych za statystyki wykrywania i skazań. Także inter- to więc przestępstwo przeciwko wolności, autonomii czy narusze-
pretacja oficjalnych statystyk nie była przedmiotem pogłębionych nie prawa rzeczowego?
studiów. Studenci/studentki wdrażani/e do zapamiętania treści Jak objaśniają współcześni te słowa? Czy z objaśnieniem tym się
prawa muszą chcieć krytycznie zgłębić sens i istotę przepisu oraz zgadzamy? Czy rzeczywiście to tylko pieśń przeszłości? Sposób
jego rolę i potencjał na zmianę lub utrwalanie stereotypów, które odczytania tego prawa przez pryzmat kultury starożytnej? Jak
w istocie zamiast przeciwdziałać, mogą przyczyniać się do proli- ma się ta opowieść i jej tłumaczenie do zasady równości istot ludz-
feracji zakazanego zjawiska. Na to częściej jest miejsce w kołach kich i głębokiego upośledzenia prawnego i kulturowego kobiet?
59
naukowych, a czas już najwyższy, by stało się podstawą zasadni- O czym świadczy sam opis i jego tłumaczenie? I do jakiego stopnia
60
czego wykładu. Przestępstwa seksualne są do tego doskonałym może być/jest i dziś podstawą do rozumienia napaści seksualnej?
materiałem. Łączą problematykę prawa karnego z prawem kon- W tym przypadku pytania te, i te które się nasuną w trakcie zajęć,
stytucyjnym, konwencyjnym, prawem rodzinnym (przepisy dot. są równie ważne, co proponowane odpowiedzi.
małżeństwa), ustawami regulującymi prawo stanowienia o sobie Można od razu tu przejść do współczesności lub jeszcze na chwilę
(ustawa o planowaniu rodziny , ustawa o zawodzie lekarza i den- zatrzymać się nad historią. Pytanie, które się bowiem nasuwa,
56
tysty , ustawa o przeciwdziałaniu przemocy domowej ), proszą dotyczy związku między zgwałceniem i przemocą. Dlaczego tam,
58
57
się o wgląd w historię, biologię, psychologię społeczną, w gender gdzie rzecz dotyczy – zdawałoby się – miłosnych relacji, dla uzna-
studies i jurysprudencję feministyczną. Skłaniają do pytań i po- nia niezgody potrzebna jest obecność przemocy i długo wymagany
szukiwania odpowiedzi. Zmuszają do rewizji własnych poglądów, prawem – trwały opór? Przemoc dominuje nie tylko w polskim KK.
część z nich tkwi w języku – używane słowa skrywają koncepcje, Jest wszechobecna do czasu Konwencji stambulskiej. To nie tylko
nie zawsze uświadomione teorie. Poza refleksją pozostawiają twór- kwestia równości. To również koszty. Przemoc szkodzi pod każdym
ców prawa i prawnych pojęć, ich interesy, ich wiedzę i niewiedzę, względem. Trzeba było ją przełożyć na brak zysku? To pytanie być
uprzedzenia i mylne przekonanie o swojej obiektywności. może ma odpowiedź przeczącą, że nie o zysk tu chodzi.
Przestępstwa seksualne obejmują szeroki zakres tematyczny. Do- Wymóg przemocy przy przestępstwie zgwałcenia zdaje się potwier-
tyczą zgwałcenia, zgwałcenia ustawowego, zakazanego nawią- dzać rzeczową, majątkową naturę tego przestępstwa. Zgwałcenie
zania kontaktu z osobą małoletnią (tzw. grooming), kazirodztwa, było traktowane jako zamach na dobro właściciela. Gwałt umniej-
pornografii, stręczycielstwa, sutenerstwa, zmuszania do usług szał wartość córek, żon, niewolnic. To uzasadniało znane w XVI w.
seksualnych zwanych prostytucją, publicznego propagowania lub prawo użycia vi et armis (siłą i bronią) dla odparcia napastującego
pochwalania zachowań o charakterze pedofilskim. Każda z tych na czyjąś własność. Czy stąd wywodzi się koncepcja wolności sek-
instytucji prawnych stanowi fascynujący temat oferujący bogatą sualnej? Wymóg oporu i wyraźnego „nie”, popartego obecnością
paletę zagadnień wartych rozważań. Nie należy się więc ograniczać przemocy zamiast przesłanki zgody i autonomicznego, najlepiej
do przestępstwa zgwałcenia ujętego w art. 197 KK. Warto omawiać entuzjastycznego „tak”? Być może i to udałoby się w trakcie zajęć
je, biorąc na warsztat przepisy art. 197–199 i art. 200 KK. Tylko sprawdzić, zbadać. Pomocne może się okazać sięgnięcie po pozycję
art. 197 KK nosi redakcyjną nazwę „zgwałcenie”. Pozostałe – jak
już wskazałam, choć wolne są od przemocy fizycznej, są czynami, 59 Co mówi Biblia nt. gwałtu, źródło: gotquestions.org/Polski/Biblia-gwalt.html [do-
w których obecne jest wykorzystanie (art. 198 KK „wykorzystanie stęp: 31.1.2025 r.] „Jeśli ofiara gwałtu nie była zaręczona, to gwałciciela spoty-
bezradności, upośledzenia”), nadużycie (art. 199 KK „nadużycie kały inne konsekwencje. Musimy patrzeć na fragment z V Ks. Mojżeszowej przez
zależności”), przekroczenie i nadużycie związane z wiekiem osoby pryzmat kultury starożytnej. W tamtych czasach, zasady społeczne inaczej trak-
towały kobiety. Nie mogły posiadać własności. Nie mogły zdobyć pracy, aby siebie
(art. 200 KK „zgwałcenie ustawowe”). Każde z nich ma miejsce – utrzymać. Jeśli kobieta nie posiadała ojca, męża czy syna, nie miała żadnej opieki
bez zgody osoby. prawnej. Jej opcjami zarobkowania było niewolnictwo lub prostytucja. Jeśli nieza-
mężna kobieta nie była dziewicą, było jej niesamowicie trudno wyjść za mąż. Jeśli
nie była do poślubienia, jej ojciec nie miał z niej dużego pożytku. Bożą karą wobec
W kierunku treści zajęć gwałciciela dziewicy- grzywna pieniężna i odpowiedzialność na całe życie – została
Wykład, seminaria, ćwiczenia czy warsztaty z prawa karnego zaplanowana, aby powstrzymać gwałt przez pociąganie gwałciciela do odpowie-
dzialności za swoje czyny. On zniszczył jej życie; to jego odpowiedzialnością było,
na polskich uniwersytetach ze zrozumiałych względów uwagę sku- aby utrzymywać ją do końca jej życia”.
piać będą na ewolucji polskiego prawa karnego. Ucząc o zgwałce- 60 Można skorzystać i z tych partii Starego Testamentu; są w podobnym stylu i pod-
niu, można zacząć od źródeł głęboko historycznych. Można zacząć kreślają rzeczowy stosunek do kobiet, Księga Powtórzonego Prawa:
22 Jeśli się znajdzie człowieka śpiącego z kobietą zamężną, oboje umrą: mężczy-
ab ovo od Biblii. Dostarcza ciekawego materiału. Oto w V. Księdze zna śpiący z kobietą i ta kobieta. Usuniesz zło z Izraela.
Mojżeszowej można przeczytać: 22.28-29 (tłum. Biblia Edycja 23 Jeśli dziewica została zaślubiona mężowi, a spotkał ją inny jakiś mężczyzna
w mieście i spał z nią,
Świętego Pawła): „Jeżeli mężczyzna spotka dziewczynę, dziewicę 24 oboje wyprowadzicie do bramy miasta i kamienować ich będziecie, aż umrą:
jeszcze niezaręczoną, weźmie ją przemocą i będzie z nią współżył, młodą kobietę za to, że nie krzyczała będąc w mieście, a tego mężczyznę za to,
że zadał gwałt żonie bliźniego. Usuniesz zło spośród siebie
to gdy zostaną przyłapani, ów mężczyzna, który z nią współżył, 25 Lecz jeśli mężczyzna znalazł na polu młodą kobietę zaślubioną, zadał jej gwałt
będzie musiał zapłacić ojcu dziewczyny pięćdziesiąt syklów srebra i spał z nią, umrze sam mężczyzna, który z nią spał.
i wziąć ją za żonę, ponieważ ją zgwałcił. Nigdy też nie będzie mógł 26 Młodej kobiecie zaś nic nie uczynisz. Młoda kobieta nie popełniła przestęp-
jej oddalić”. stwa godnego śmierci. Wypadek ten jest podobny do tego, gdy ktoś powstaje
przeciw bliźniemu swemu i życia go pozbawi:
27 znalazł ją na polu, młoda kobieta zaślubiona krzyczała, a nikt jej nie przyszedł
z pomocą.
56 Ustawa z 7.1.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach 28 Jeśli mężczyzna znajdzie młodą kobietę – dziewicę niezaślubioną – pochwyci
dopuszczalności przerywania ciąży, t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1575. ją i śpi z nią, a znajdą ich,
57 Ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, t.j. Dz.U. z 2024 r. 29 odda ten mężczyzna, który z nią spał, ojcu młodej kobiety pięćdziesiąt syklów
poz. 1287. srebra i zostanie ona jego żoną. Za to, że jej gwałt zadał, nie będzie jej mógł po-
58 Ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej, t.j. Dz.U. z 2024 r. rzucić przez całe swe życie. Źródło: gotquestions.org/Polski/Biblia-gwalt.html
poz. 1673. [dostęp: 30.1.2025 r.].

edukacjaprawnicza.pl KLINIKA Nr 39–40 (44–45)/2025 17