Page 26 - Klinika nr 39–40 (44–45)/2025

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

28
33
wypełnione walkami ruchów emancypacyjnych . W 1920 r. Kon- Participation) , czyli strategicznych pozwów przeciwko partycy-
gres Stanów Zjednoczonych uchwalił 19. poprawkę do Konstytucji pacji publicznej.
USA stanowiącą: „Stany Zjednoczone ani którykolwiek ze stanów Kolejnym problemem podnoszonym w kontekście naruszeń
nie może obywateli Stanów Zjednoczonych pozbawić praw wybor- praw kobiet w USA jest nierówność zarobków. Dane pokazują,
czych ani ograniczyć ich ze względu na płeć” , co otwierało drogę że w 2020 r. kobiety zarabiały nawet o 30% mniej niż mężczyźni,
29
kobiet do głosowania. Przyznanie praw wyborczych nie było jed- a wraz z wiekiem i pochodzeniem kobiet ta różnica się pogłębia .
34
nak wystarczające w walce o równouprawnienie, z uwagi na to, Kluczowym problemem stanowiącym obecnie istotną płaszczy-
że w życiu publicznym nadal obecne były stereotypy dotyczące znę zainteresowania, tak w sferze prawnej, jak i przede wszystkim
płci, a kobiety domagały się m.in. prawa do antykoncepcji i aborcji w sferze społecznej, jest prawo do wykonywania zabiegu abor-
oraz dopuszczenia ich do życia politycznego. W XX w., dzięki dzia- cji. Prawo do aborcji na poziomie federalnym zostało przyznane
łaniom aktywistek, licznym publikacjom i zaangażowaniu rządów Amerykankom w 1973 r. przez SN USA w orzeczeniu Roe v. Wade,
uwzględniających postulaty kobiet, wiele z nich udało się osiągnąć w którym SN uznał, że zgodnie z konstytucyjnym prawem do pry-
– szereg praw kobiet otrzymało ochronę na poziomie federalnym watności prawo stanowe jest nieważne, jeśli jego celem lub skut-
(przez prawo stanowione przez Kongres i obowiązujące jednolicie kiem jest stawianie istotnych przeszkód na drodze kobiety stara-
35
30
na terytorium całych Stanów Zjednoczonych) , a orzecznictwo są- jącej się o aborcję, zanim płód osiągnie zdolność do życia . Przez
dów odegrało w tym zakresie szczególną rolę. wiele lat funkcjonowania tego prawa członkowie ruchów pro-life
Amerykański ośrodek badawczy Pew Research Center w setną walczyli o bezwzględny zakaz aborcji. W 2022 r., w wyniku zmiany
rocznicę uzyskania praw wyborczych Amerykanek przeprowadził układu w składzie 9 sędziów federalnego SN USA, sąd ten wydał
badania dot. aktualnej sytuacji kobiet i okazało się, że za najwięk- orzeczenie w sprawie Dobbs v. Jackson Women’s Health Organiza-
sze problemy, z którymi należy się zmierzyć w kwestii równo- tion, które pozbawiło Amerykanki federalnej ochrony do dokona-
uprawnienia kobiet, Amerykanie uznają: molestowanie seksualne nia aborcji, przenosząc decyzję o prawie i zakresie prawa do przery-
36
(77% badanych), nierówność prawa pomiędzy kobietami a męż- wania ciąży na poziom stanowy . Decyzja ta dała możliwość wielu
czyznami (67%), różnice pomiędzy społecznymi oczekiwaniami stanom na wprowadzenie regulacji prawnych, które miały dopro-
wobec obu płci (66%), niewystarczająca liczba kobiet na wyso- wadzić do całkowitego zakazu aborcji lub spowodować ogranicze-
kich stanowiskach (64%). Badani zwracali też uwagę na różnice nie czy wręcz utrudnienie jej wykonania. Obecnie najsurowszymi
dot. płci w kwestii obowiązków rodzinnych, różnice w możliwo- stanami pod względem możliwości wykonania aborcji są: Alabama,
ściach fizycznych, wskazując, że „kobiety nie pracują tak ciężko Arkansas, Idaho, Kentucky, Luizjana, Missisipi, Missouri, Dakota
jak mężczyźni” . XXI w. przyniósł także głośne działania spo- Północna, Oklahoma, Dakota Południowa, Tennessee, Teksas, Wir-
31
37
łeczne w zakresie praw kobiet. Zasadniczym, dla ujawnienia pro- ginia Zachodnia i Wisconsin . Problemem w stanach, które kry-
blemu molestowania seksualnego, był ruch obywatelski #meToo, minalizują dokonanie aborcji, ale dopuszczają wyjątki, w których
który zwracał uwagę na ogromną skalę tego zjawiska oraz zachę- można wykonać jej zgodnie z prawem, jest strach lekarzy przed
cał kobiety do dzielenia się swoimi przeżyciami. Według danych odpowiedzialnością karną w momencie jej dokonania z powodu ra-
z raportu „The Facts Behind #meToo movement” opublikowanego towania życia pacjentki . Organizacja Amnesty International zwraca
38
w 2018 r. przez National Study on Sexual Harassment and Assault uwagę na niewystarczającą liczbę klinik aborcyjnych na terenie
77% z ankietowanych kobiet doświadczyło w swoim życiu wer- USA, w których kobiety mogą wykonać zabieg, oraz na nierówny
balnego, a 51% fizycznego molestowania seksualnego . Molesto- dostęp do aborcji ze względu na kolor skóry i narodowość czy wiek.
32
wanie seksualne obserwuje się coraz częściej również w związku Kobiety te często zarabiają mniej i nie stać ich na zapłatę za zabieg
39
z zatrudnieniem i dotyczy kobiet pracujących w każdym sekto- czy podróż do innego stanu w celu poddania się aborcji . Może
rze. Przemoc seksualna wobec kobiet stanowiła punkt zwrotny to spowodować sytuację, w której kobieta zdecyduje się skorzystać
w kontekście tzw. SLAPP (Strategic Lawsuits Against Public z usług osób niemających odpowiednich kwalifikacji, co stanowi
bezpośrednie narażenie jej życia.

28 Szerzej zob. np. T. Thomas, Reclaiming the Long History of the ,,Irrelevant”
Nineteenth Amendment for Gender Equality, by Tracy Thomas here, Min- 33 A.R. Leader, A ,,SLAPP” in the Face of Free Speech: Protecting Survivors’ Rights
nesota Law Review, vol. 105 2004, s. 2623–2657, R. Mead, The Woman Suf- to Speak Up in the „Me Too” Era, First Amend L. Rev 2022, Nr 17, vol. 441,
frage Movement in the United States, Oxford Research Encyclopedia of Ame- s. 441–476; L. Lee Prather, SLAPP Suits: An Encroachment on Human Rights of
rican History 2018, źródło: oxfordre.com/americanhistory/view/10.1093/ a Global Proportion and What Can Be Done About It, NW. J. HUM. RTS. 2023,
acrefore/9780199329175.001.0001/acrefore-9780199329175-e-17 [dostęp: Nr 22, vol. 49, s. 49–100. Problem ten zauważony jest także w Polsce. Zob. P. Kła-
7.9.2024 r.]. doczny, B. Namysłowska-Gabrysiak, Strategic Lawsuits Against Public Participation
29 Tekst Konstytucji Stanów Zjednoczonych w tłum. A. Pułło, źródło: libr.sejm.gov. (SLAPP) in Light of Disclosed Sexual Violence at Universities in Poland – General
pl/tek01/txt/konst/usa-1.html [dostęp: 30.6.2023 r.]. Reflections Relating to Legal Regulation and Practice, SI 2023, vol. 100, s. 153–
30 Ustawa o równości wynagrodzeń z 1963 r. miała na celu wyeliminowanie różnic 171.
w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn. Zobacz: Equal Pay Act of 1963, źródło: 34 Zob. Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć pogłębia się wraz z wie-
eeoc.gov/statutes/equal-pay-act-1963, podczas gdy tytuł VII ustawy o prawach kiem kobiet, źródło: census.gov [dostęp: 30.6.2023 r.].
obywatelskich z 1964 r. zakazywał dyskryminacji w zatrudnieniu ze względu 35 I. Kraśnicka, A.M. Ludwikowska, R.R. Ludwikowski, System Prawa Stanów, s. 254.
na płeć, [dostęp: 10.9.2024 r.]. Zob. Title VII of the Civil Rights Act of 1964, 36 Szerzej zob. Ł. Machaj, Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization – epita-
źródło: eeoc.gov/statutes/title-vii-civil-rights-act-1964. Decyzja SN w sprawie fium dla Roe v. Wade, Białostockie Studia Prawnicze 2023, Nr 3, s. 259–277.
Griswold przeciwko Connecticut z 1965 r. ustanowiła konstytucyjne prawo do pry- 37 Zob. Abortion law state map: See where abortions are legal or banned, CNN
watności w zakresie stosowania środków antykoncepcyjnych. Zob. Griswold v. [dostęp: 30.6.2023 r.].
Connecticut 381 US 479 (1965), źródło: oyez.org/cases/1964/496. Wreszcie 38 Jednym z takich stanów jest Idaho, gdzie w 2023 r. szpital ogłosił, że częściowo
przełomowa sprawa Roe v. Wade, która na 50 lat zalegalizowała prawo do aborcji zamknie odział porodowy i położniczy ze względu na sytuację prawno-polityczną.
na poziomie federalnym. Zob. Roe V. Wade 410 US 113 (1973), źródło: oyez.org/ Idaho przeciwko Stanom Zjednoczonym i Moyle przeciwko Stanom Zjednoczo-
cases/1971/70-18. [dostęp: 10.9.2024 r.]. nym: SN zdecyduje, czy stany mogą blokować kobietom w ciąży dostęp do aborcji
31 Zob. Sto lat po tym, jak kobiety uzyskały prawo do głosowania, większość w nagłych wypadkach. Szerzej: Narodowe Centrum Prawa Kobiet, źródło: nwlc.
Amerykanów widzi pracę nad równością płci, Pew Research Center [dostęp: org [dostęp: 7.4.2023 r.].
30.6.2023 r.]. 39 Zob. Prawo aborcyjne w USA – 10 rzeczy, które musisz wiedzieć – Amnesty Inter-
32 Zob. Stop Street Harassment, źródło: xnsvrc.org [dostęp: 7.4.2024 r.]. national.

22 KLINIKA Nr 39–40 (44–45)/2025 fupp.org.pl