Page 25 - Klinika nr 39–40 (44–45)/2025

WPŁYW KLINIK NA PRZYSZŁOŚĆ SPOŁECZNĄ

11
wymogów kształcenia umiejętności praktycznych . Aktualnie kli- działający w Stanach Zjednoczonych wydaje się być wciąż nieco
niki działają przy znacznej liczbie wydziałów prawa uniwersytetów korzystniejszy dla osób wiążących swoją przyszłość z prowa-
w Stanach Zjednoczonych , a odbywanie w nich różnych form dzeniem praktyki – głównie ze względu na możliwość faktycz-
12
tzw. experimental learning (nauki poprzez doświadczenie) stanowi nej (choć ograniczonej) reprezentacji klienta przed sądami
13
jeden z elementów praktycznej części studiów prawniczych . Za- i organami. Rozwiązanie to umożliwia, już na etapie studiów,
jęcia w ramach legal clinics są zazwyczaj traktowane jak każde inne wdrożenie studenta w sposób pracy poszczególnych instytucji,
fakultety, które student musi zaliczyć np. przez otrzymanie okreś- pogłębianie kompetencji miękkich oraz wprowadzenie do swo-
14
lonej liczby punktów . Przyszli prawnicy są pod opieką opiekuna, ich wypowiedzi terminologii prawniczej. Ponadto taki student
który jest pracownikiem uniwersytetu przydzielonym przez dzie- ma szansę na przebywanie w środowisku specjalistów z danej
kana tylko do zajmowania się kliniką (tzw. clinical professor) oraz dziedziny prawa, co może pomóc mu zdecydować o wyborze
posiada uprawnienia do wykonywania praktyki w danym stanie. swojej drogi zawodowej. Polscy studenci działający w większości
Opiekun jest merytorycznym wsparciem studenta, ale również uniwersyteckich poradni prawnych w głównej mierze skupiają się
prowadzi seminaria, na których młodzi ludzie zdobywają teore- na rozmowie z klientami, seminaryjnej dyskusji nad możliwymi
tyczną wiedzę dot. prowadzenia konkretnej sprawy . Program rozwiązaniami i wreszcie konstruowaniu pisemnej opinii praw-
15
20
nauczania w klinice składa się ze spotkań studentów i studentek nej. Nie mogą świadczyć pomocy w formie obrony formalnej .
z klientami oraz występowaniu przed sądem oraz organami ad- Do istotnych wyjątków należą już jednak sytuacje, w których stu-
ministracji publicznej . Istotą poradnictwa prawnego w amery- denci wychodzą poza uniwersyteckie mury. Mogą np. towarzy-
16
kańskich klinikach jest zakres czynności, których może dokonać szyć klientowi w sądach lub urzędach (w charakterze publiczności
21
student w imieniu osoby, którą reprezentuje. Wolontariusz, który lub osoby zaufanej) , mają też możliwość udziału jako obrońcy
działa w uniwersyteckiej poradni prawnej, musi spełnić szereg wy- obwinionego studenta lub doktoranta w postępowaniu dyscy-
22
mogów, aby móc wystąpić w imieniu swojego klienta przed sądem, plinarnym . Rozwijającymi się obecnie dynamicznie formułami
a ponieważ każdy stan ma swoje własne regulacje w tym zakresie zewnętrznej działalności studentów są np. sekcje zajmujące się
(system sądów także uwarunkowany jest stanowymi przepisami), udzielaniem porad prawnych osobom osadzonym w jednostkach
to wskazane niżej wymogi stanowią modelowy przykład stosowany penitencjarnych czy sekcje ds. uchodźców .Wskazuje to na po-
24
23
w większości amerykańskich poradni. Przede wszystkim uniwersy- trzebę dostosowania obszaru działalności klinik do potrzeb
tet, przy którym działa program legal clinics, musi uzyskać aprobatę określonego regionu.
American Bar Association i komisji sądu tzw. Admissions Commit-
17
tee . Kolejnym z punktów obowiązkowych jest wcześniejsze zali- Prawa kobiet w USA
czenie niezbędnych przedmiotów, w których zakres wchodzi pro- Tuż przed podpisaniem w 1776 r. Deklaracji Niepodległości uwal-
cedura cywilna i karna oraz prawo dowodowe. Wydaje się to być niającej kolonie od Wielkiej Brytanii i dającej podwaliny pod przy-
zasadnym, ponieważ zdobyta wiedza w tym zakresie znacząco uła- szłe niepodległe państwo, żona jednego z tzw. Ojców Założycieli
twia zrozumienie funkcjonowania sądów, stosowania procedury, Stanów Zjednoczonych i przyszła Pierwsza Dama, Abigail Adams
co jest niezbędne podczas przewodu sądowego. Podkreślić należy, upominała się w liście do męża, aby w nowo tworzonym prawie pa-
że z racji na to, że do programu przystępują studenci ostatnich lat miętać o kobietach i nie oddawać nieograniczonej władzy w męskie
studiów, nie jest to trudny do spełnienia warunek. Kolejno należy ręce, pod groźbą potencjalnego buntu . List ten można przyjąć
25
wskazać, że nie wszystkie sprawy przeznaczone są dla studentów, jako symboliczny początek walki o słyszalność głosu kobiet zapo-
np. co do zasady nie mogą oni prowadzić spraw z zakresu prawa wiadający walkę o ich prawa . Za sformalizowany początek zor-
26
karnego, w których popełnione czyny zagrożone są karą pozbawie- ganizowanej działalności wobec praw kobiet w USA uznać należy
18
nia wolności powyżej roku . powstanie prawie 100 lat później, w 1868 r. kobiecego stowarzy-
Amerykańskie legal clinics były pierwowzorem dla polskich uni- szenia National Woman Suffrage Association, które zrzeszało sufra-
wersyteckich poradni prawnych . Zaznaczyć jednak należy, żystki i domagało się zrównania praw kobiet i mężczyzn w każdym
19
że pomimo wielu podobieństw i otrzymania szansy przez pol- aspekcie życia społecznego . Na prawdziwy historyczny przełom
27
skich studentów na praktyczne wykorzystanie wiedzy w postaci (na poziomie federalnym) trzeba było zaczekać kolejne dekady
kontaktu z klientem i możliwości doradztwa prawnego, system
20 A. Domsat, Poradnictwo kliniczne a prawo do obrony w postępowaniu karnym,
11 Zob. przyp. 3. Klinika 2019, Nr 26, s. 7.
12 Zgodnie z danymi zebranymi przez The Association of American Law Schools, 21 J. Ciapała, Formy pomocy prawnej udzielanej przez poradnię, w: D. Łomowski
w 2023 r. były to 83 wydziały prowadzące kliniczne programy nauczania prawa. (red.), Studencka poradnia prawna, s. 143–144.
47% wszystkich studentów w akredytowanych przez ABA szkołach prawa brało 22 A. Zientara, Możliwość udziału studenta jako obrońcy obwinionego studenta lub
udział w tym rodzaju edukacji, 2023 AALS Law Student Pro Bono Hours Re- doktoranta w postępowaniu dyscyplinarnym w ramach nauczania klinicznego,
port, źródło: aals.org/newsroom/2023-aals-law-student-pro-bono-hours-report/ Klinika 2021, Nr 29–30 (34–35), s. 15–18.
[dostęp: 30.9.2024 r.]. 23 K. Pasoń, Prawo do obrony w postępowaniu wykonawczym, Klinika 2021,
13 Zob. przyp. 3. Nr 29–30 (34–35), s. 24–29.
14 E. Rekosh, K.A. Buchko, V. Terziva, Pursuing the public, s. 283. 24 Np. Studencka Poradnia Prawna na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku
15 R.J. Wilson, Training for Justice: The Global Reach of Clinical Legal Education, (źródło: prawo.uwb.edu.pl/wydzial/struktura/inne-jednostki/studencka-porad-
Penn State International Law Review 2004, vol. 22:3, s. 421. Na temat polskich nia-prawna/zasady-udzielania-porad) czy Klinika Prawa Uniwersytetu Warszaw-
opiekunów w poradniach prawnych zob. K.J. Kowalska, A. Patryk, Profil nauczy- skiego (źródło: wpia.uw.edu.pl/pl/klinika-prawa/formula-zajec-klinika-prawa/sek-
ciela klinicznego. Wstęp do rozważań, Klinika 2021–2022, Nr 31–32, s. 9–13. cje-klinika-prawa) [dostęp: 10.10.2024 r.].
16 E. Rekosh, K.A. Buchko, V. Terziva, Pursuing the public, s. 263. 25 Abigail Adams to John Adams, 31.3.1776 r. Pełny tekst dostępny na stronie Ar-
17 T. Martiszek, Rola ,,Legal Clinics’’ w systemie amerykańskiej edukacji prawniczej, chiwów Narodowych USA zob.: founders.archives.gov/documents/Adams/04-01-
Klinika 1999, Nr 1, s. 63. 02-0241 [dostęp: 7.9.2024 r.].
18 Ibidem. 26 Szerzej: W. Martin, Women and the American Revolution, Early American Litera-
19 R.J. Wilson, Legal Aid and Clinical Legal Education in Europe and in the USA: Are ture 1976, vol. 11, s. 322–35, P. Bradley, Women and the Press: Tre Struggle for
They Compatible?, w: O. Hammerslev, O. Halvorsen Rønning, Outsourcing Legal Equality, s. 1–2.
Aid in the Nordic Welfare States, Londyn 2018, s. 275–276; M.J. Skrodzka, UPP 27 G. Strnad, Feminizm amerykański trzeciej fali – zmiana i konstytucja, Przegląd
w Polsce – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, EP 2015, Nr 1, s. 20–24. Politologiczny 2018, Nr 2, s. 20.

edukacjaprawnicza.pl KLINIKA Nr 39–40 (44–45)/2025 21